عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی با تاکید بر لزوم استخراج دقیق از ورود گردشگران به مشهد گفت: مشهد نیازمند یک آمارگیری نظام‌مند است تا به صورت دقیق‌تری جمعیتی که در مقاطع مختلف وارد مشهد می‌شود، سرشماری شود.

به گزارش پژوهشکده گردشگری دکتر حامد بخشی در سمینار زیارت نوروزی(3) که به همت پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی برگزار شد، در ارائه خود با عنوان "چالشهای مربوط به برآورد آماری حضور گردشگران در مشهد" اظهار کرد: تفاوت قابل ملاحظه و جدی میان آمارهای مراکز اقامتی و آمارهای مبادی ورودی شهر وجود دارد، از دلایل آن می‌توان به فعالیت مراکز اقامتی غیررسمی که سبب کم‌برآورد نسبت به جمعیت واقعی می‌شود، اشاره کرد. در مقابل نیز در آمارگیری مبتنی بر مبادی ورودی شهرها بیش‌برآورد وجود دارد زیرا خودروهایی از این مسیرها عبور می‌کنند که گردشگر محسوب نمی‌شود.

وی افزود: در بررسی جمعیت یک شهر دو مفهوم جمعیت واقعی در برابر جمعیت رسمی شهر وجود دارد. جمعیت واقعی یک شهر دربردارنده افرادی است که بر خلاف آمارهای رسمی در سرشماری رسمی محاسبه نشده و به عنوان جمعیت غیررسمی شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: بر این اساس شهر علاوه بر جمعیت رسمی، جمعیت غیررسمی نیز دارد که این جمعیت شامل گردشگران، افراد بی‌خانمان، کارگران فصلی، روز-کارها و... می‌شود که این افراد در جمعیت اقامتی شهر مشهد و آمارهای رسمی قرار نمی‌گیرند؛ لذا موضوع برآورد آمار جمعیت واقعی یک مساله جدی در زمینه مدیریت شهری است؛ به خاطر اینکه این افراد نیز همانند جمعیت رسمی شهر مصارف و هزینه هایی دارند که باید در برنامه ریزی ها لحاظ شود.

عضو هیات علمی گروه پژوهشی جاعه شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی با ذکر اینکه گردشگران بخشی از آمار واقعی و سیال یک شهر هستند، بیان کرد: در برآورد جمعیت گردشگران دو شیوه مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از این روش‌ها روش مستقیم است که بر اساس آن به طور پیمایشی از گردشگران و زائران آمارگیری انجام می‌شود. این آمارگیری‌ها یا پیمایش‌ها ممکن است در مبادی ورودی و خروجی شهر یا مراکز مراجعه گردشگران در شهر، مانند جاذبه های گردشگری و اقامتگاه ها، به صورت نمونه‌گیری یا سرشماری محاسبه شود.

دکتر بخشی اضافه کرد: این گونه آمارگیری در مورد گردشگران و زائران شهر مشهد توسط ستاد خدمات سفر زائران برآورد شده و هر سال اعلام می‌شود. همچنین هر ساله سازمان میراث فرهنگی با توجه به آمار مراجعه به مراکز اقامتی برآوردی از تعداد گردشگران را منتشر می‌کند که به عنوان یکی از مبناهای ارزیابی آماری از زائران و گردشگران شهر مشهد در نظر گرفته می‌شود.

وی عنوان کرد: اما تفاوت قابل ملاحظه و جدی میان آمارهای مراکز اقامتی و آمارهای مبادی ورودی شهر وجود دارد که از جمله دلایل آن می‌توان به فعالیت مراکز اقامتی غیررسمی که سبب کم‌برآورد نسبت به جمعیت واقعی می‌شود، اشاره کرد. در مقابل نیز در آمارگیری مبتنی بر مبادی ورودی شهرها بیش‌برآورد وجود دارد زیرا خودروهایی از این مسیرها عبور می‌کنند که گردشگر محسوب نمی‌شود.

مدیرگروه پژوهشی جامعه شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: روش دیگری که در کشور ما کمتر مورد استفاده قرار گرفته آمارگیری بر اساس متغیرهای مرتبط با مصرف گردشگر است که این روشی است که در دنیا هم انجام می‌شود. در آمار کلانی که از یک شهر یا مقصد گردشگری وجود دارد، میزان مصرف جمعیت ثابت مشخص است و افزایش مصرف آب و برق، ترافیک، تولید زباله و برآورد میزان بار مصرفی هر گردشگر می‌تواند به شیوه غیرمستقیم میزان واقعی ورود جمعیت به شهر را ارائه دهد. 

دکتر بخشی با اشاره به شیوه‌های پیمایش از گردشگران افزود: در مجموع این پیمایش ها می تواند به دو صورت انجام می‌شود. صورت اول پیمایش از گردشگران در زمان سفر است و  شیوه دوم پیمایش از آنان پس از سفر و بازگشت به شهر خود است.

وی گفت: یکی دیگر از شیوه‌های برآورد جمعیت سیال یا غیر رسمی استفاده از آمار زیستی است و در مواردی که کنترل مشخصی روی جمعیت نداریم، از این شیوه استفاده می‌شود. در مجموع موضوع مثلث‌سازی آماری یک رویکرد مهم و مفید برای دستیابی به یک برآورد درست آماری است.

بخشی اضافه کرد: آمارگیری از مراکز مختلف در حوزه گردشگری می‌تواند تا حدودی این نقیصه در اختلافات آماری را جبران کند.

وی با اشاره به بررسی موردی آمار گردشگران در سال ۹۸ تصریح کرد: بر اساس سرشماری مبادی ورودی که از ۲۵ اسفند ۹۷ تا  15 فروردین ۹۸ صورت گرفته، بیش از ۱۳ میلیون گردشگر به مشهد ثبت شده که این عددی قابل توجه بوده و نسبت به سال ۹۷ حدود ۱۰ درصد رشد داشته است.

دکتر بخشی خاطرنشان کرد: مرکز آمار نیز با حجم نمونه قابل توجهی آمار مسافران در بهار ۹۸ را ترکیبی بیش از ۱۶ میلیون نفراقامت سرشماری کرده است که با تقسیم به حداقل زمان اقامت 3 شب به رقم قدری بیش از 5 میلیون نفر می رسیم. لذا مشاهده می شود بین همین آمار رسمی دستگاه ها تفاوت و اختلاف قابل ملاحظه ای وجود دارد.

وی با تاکید بر تعدیل‌سازی آمار سرشماری عنوان کرد: در بسیاری از حوزه‌های آماری دچار اختلافات جدی هستیم که یکی از این حوزه‌ها مربوط به بخش حمل‌ونقل است که چه تعداد گردشگر از طریق ریلی، هوایی و جاده‌ای به مشهد وارد شده‌اند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی بیان کرد: بر این اساس نیازمند یک آمارگیری نظام‌مند هستیم تا به صورت دقیق‌تری جمعیتی که در مقاطع مختلف وارد مشهد می‌شوند، سرشماری شوند.