نقد و بررسی رابطه جامعه شناسان با مردم و دولت در ایران

اشتراک گذاری

در میزگرد «تعامل جامعه‌شناسان با دولت و جامعه در ایران» که به همت پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی و انجمن جامعه شناسی برگزار شد، این تعامل مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

 

به گزارش ستاد پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی به نقل از ایسنا، در این میزگرد که شب پنج‌شنبه 20آذر ماه در محل پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی  برگزار شد، ابتدا دکتر محمدامین قانعی‌‌راد، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، به بررسی دیدگاه‌های آکادمیک در خصوص لزوم ارتباط جامعه‌شناسی با دولت و جامعه پرداخت.

 

عضو هئيت علمي مركز تحقيقات سياست علمي كشور عنوان کرد: در زمینه لزوم ارتباط جامعه‌شناسی با دولت و جامعه دو نوع دیدگاه وجود دارد که در یک دیدگاه به این ارتباط به عنوان یک تهدید و در دیدگاه دیگر فرصت تلقی می‌شود.

 

قانعی‌راد ادامه داد: نظریه‌پردازان دیدگاه اول معتقدند ارتباط علم جامعه‌شناسی با سیاست منجر به سیاسی شدن جامعه‌شناسی شده و ارتباط بیش از حد جامعه‌شناسی با مردم و جامعه نیز علم جامعه‌شناسی را بیش از حد عمومی می‌کند و از این رو اینان ارتباط جامعه‌شناسی با دولت و جامعه را تهدید محسوب می‌کنند.

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران اضافه کرد: براساس این دیدگاه علم جامعه‌شناسی باید فعالیت‌های خود را به دانشگاه محدود کند و نیازی به توجه مردم و حکومت‌ها ندارد، رویکرد این دیدگاه بسیار علم‌گرایانه است.

 

وی  رویکرد دوم را فرصت‌گرا خواند و اظهار کرد: بر اساس دیدگاه دوم، جامعه‌شناسی نیز مانند هر علم دیگری برای بسط و گسترش در جامعه نیاز به مشروعیت و مقبولیت دارد که مشروعیت برای علم جامعه‌شناسی از طریق ارتباط با دولت و مقبولیت از طریق ارتباط با مردم به دست می‌آید.

 

قانعی‌راد ادامه داد: این دیدگاه ارتباط جامعه‌شناس با دولت را یک فرصت تلقی می‌کند و نظریه‌پردازان آن معتقدند رابطه‌ای همراه با همکاری با دولت برای جامعه‌شناسی نفوذ را به همراه خواهد داشت و رابطه با فرهنگ عمومی و مردم نیز به جامعه‌شناسی مقبولیت می‌بخشد و در غیر این صورت دانش جامعه‌شناسی فاقد ویژگی‌های یک علم خواهد بود و جامعه آن را به رسمیت نخواهد شناخت.

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران سپس به بررسی نظرات جامعه‌شناسان مختلف پرداخت و عنوان کرد: جامعه‌شناسی مانند همه‌ی علوم به قبض و بسط نیاز دارد و قبض به معنای تامل در خویش است تا افق‌های جدیدی برای حرکت فراهم کند و بسط نیز که پس از قبض مطرح می‌شود ایجاد امکان ارتباط با جامعه و حکومت است.

 

وی گفت: علم جامعه‌شناسی بر اساس کردار جامعه‌شناسان به چهار حوزه دانشگاهی، انتقادی، حرفه‌ای و مردم‌مدار تقسیم‌بندی می‌شود که همه‌ی این‌ها در یک طیف قرار دارند و در برخی ویژگی‌ها مشترک هستند.

 

قانعی‌راد اظهار کرد: جامعه‌شناسی دانشگاهی بیشتر آکادمیک بوده و فعالیت‎های آن در دانشگاه انجام ‌می‌شود و جامعه‌شناسی انتقادی نیز به نقد مفهوم آکادمیک جامعه‌شناسی می‌پردازد و مخاطبان آن را جامعه‌شناسان دانشگاهی تشکیل می‌دهند.

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران اضافه کرد: جامعه‌شناسی مردم‌مدار فرادانشگاهی است و در ارتباط با مردم است و جامعه‌شناسی حرفه‌ای برپایه منطق دانش و علم است و هر یک از این حوزه‌ها کارکرد خاص خود را دارند اما به هم مرتبط‌ند و تعامل دارند.

 

وی با طرح چند سوال مبنی بر اینکه با مشخص شدن لزوم ارتباط جامعه‌شناسی با دولت و جامعه حال باید دید که این ارتباط باید چگونه باشد؟ و وضعیت آن در ایران چگونه است و چگونه می‌توان آن را نقد کرد؛ به بخش اول سخنان خود پایان داد.

 

پیشنهادات جامعه‌شناسان باید به بهبود وضع مردم منجر شود

 

درادامه این میزگرد، دکترغلامرضا صدیق اورعی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی و پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد عنوان کرد: جامعه‌شناس در قدم اول باید دانشمند بودن خود را محرز کند، لذا اگر بیش از حد با مردم و حکومت در ارتباط باشد، دیگر دانشمند نخواهد بود.

 

وی ادامه داد: در ایران برخی افراد هستند  که با ایجاد حداقل توانایی علم جامعه‌شناسی در خود به ایجاد ارتباط با مردم و حکومت می‌پردازند که این دسته را نمی‌توان دانشمند جامعه‌شناسی دانست، در حال حاضر تعاملاتی بین جامعه‌شناسان و دولت در ایران وجود دارد که نیازمند تامل است.

 

صدیق اورعی ادامه داد: در ارتباط بین جامعه‌شناس و حکومت موضوعی که  به منظور همکاری مطرح می‌شود حائز اهمیت است و اینکه مطرح کردن یک مساله با حکومت چقدر می‌تواند به بهبود جامعه کمک کند، به فهم جامعه‌شناسی نیاز دارد.

 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: اگر زمانی حکومت احساس کند با مشکلی مواجه شده که برای حل آن به نظرات جامعه‌شناسان نیاز است پیشنهاد ما باید به بهبود وضع مردم منجر شود و در گام اول بهتر است آنچه نباید انجام داد را با دولت در میان گذاشت.

 

برخی از جامعه‌شناسان حتی مصاحبه با رسانه‌ها را حرام می‌دانند

 

در ادامه این میز گرد دکتر حامد بخشی عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد اظهار کرد: رابطه جامعه‌شناسان با مردم باید مثل رابطه‌ای باشد که روان‌شناسان با آنان برقرار کرده‌اند، به این معنی که به زبانی که مردم بفهمند برای مردم  حرف بزنند و نه برای یک قشر خاص، اما در حال حاضر در حوزه جامعه‌شناسی فقط مجلات آکادمیک وجود دارد.

 

وی اظهار کرد:  در حال حاضر تعداد کتاب‌های پرفروش در زمینه جامعه‌‍‌شناسی که به زبان مردم نوشته شده باشد به جامعه‌شناسی خودمانی و توسعه و تضاد و چند کتاب دیگر خلاصه می‌شود.

 

مدیرگروه پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد عنوان کرد: کتاب توسعه و تضاد آقای رفیع‌پور فارغ از مسائل حاشیه‌ای و نقدهایی که به آن وارد است، کتابی موفق در عرصه ارتباط جامعه‌شناسی با مردم بود، اما این ادبیات در فضای جامعه‌شناسی حرفه‌ای وجود ندارد.

 

بخشی گفت: اکثر نویسندگانی که در انتقال مفاهیم جامعه‌شناسی به مردم موفق بوده‌اند حتی تحصیلات آکادمیک در این زمینه نداشته‌اند و این در حالی است که برخی از جامعه‌شناسان حتی مصاحبه با رسانه‌ها را حرام می‌دانند.

 

جامعه‌شناسی چه کالایی تولید می‌کند و برای چه قشری قابل استفاده است؟

 

ادامه این میزگرد با نظرات دکتر احمدرضا اصغرپور، عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه یافت.

 

اصغرپور اظهار کرد: در حال حاضر جامعه‌شناسی در تمام دنیا با یک چالش روبه‌رو است و آن اینکه جامعه‌شناسی چه کالایی تولید می‌کند و این کالا برای چه قشری قابل استفاده خواهد بود؟

 

وی ادامه داد: در رشته‌های مهندسی علم قدرت است چرا که با استفاده از آن ابزاری برای سهولت کار تولید می‌شود و از این حیث قدرت می‌آورد اما ما در جامعه‌شناسی نشانه‌ای مبنی بر اینکه قدرتی ایجاد شود ندیده‌ایم.

 

اصغرپور عنوان کرد: جامعه‌شناسان ممکن است به لحاظ جایگاه آکادمیک خود دارای قدرت باشند اما همین جامعه‌شناسان اگر بخواهند برای مردم کاری انجام دهند زیاد از تکنیک‌های آکادمیک استفاده نخواهند کرد.

 

وی اضافه کرد: استفاده از تکنیک‌های جامعه‌شناسی را به کلی رد نمی‌کنم اما آنچه اهمیت دارد میزان استفاده از این تکنیک‌ها است، جامعه‌شناسی فعلی به ایده‌پردازی آدم‌ها بستگی دارد و برخی جامعه‌شناسان در میدان عمل کاری نمی‌کنند.

 

عضو هیات علمی دانشکده دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه جامعه‌شناسی هنوز به تکنیک تبدیل نشده است، عنوان کرد: چیزی به عنوان تکنیک جامعه‌شناختی وجود ندارد.

 

وی اظهار کرد: در حال حاضر علمی که ما تولید می‌کنیم مخدوش است، ایده‌های خوبی داریم ولی هنوز به مرحله فناوری نرسیده است.

 

اصغرپور در ادامه با طرح این سوال که گردش مالی جامعه‌شناسان از کجاست؟ تصریح کرد: حال این سوال مطرح می‌شود که برای این کالایی که ما تولید میکنیم چه کسی پول می‌دهد و روشن شدن پاسخ این سوال خود میزان تعامل با بخش‌های مختلف را روشن می‌سازد و در این زمینه تفاوت‌هایی در ایران و سایر کشورها به چشم می‌خورد.

 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه به اهمیت خرده فرهنگ‌های موجود در بین جامعه‌شناسان اشاره و عنوان کرد: خرده فرهنگ‌های عالمان جامعه‌شناسی بسیار حائز اهمیت است اما تا کنون آنطور که باید به آن توجه نشده است.

 

وی گفت: در مجموع مسئله‌ای که باعث می‌شود دولت خود را به علم جامعه‌شناسی وابسته نداند این است که کالای ما به لحاظ فنی کمیاب نیست و به دولت قدرت نمی‌دهد و خدمتی که به مردم ارائه می‌دهیم نیز مشخص نیست.

 

جامعه‌شناسی می‌تواند به مردم و دولت خدمت ارائه دهد

 

در ادامه صدیق اورعی در واکنش به مسائل مطرح شده از سوی دکتر اصغرپور بیان کرد: ما در جامعه‌شناسی فناوری، تکنیک و کالای قابل فروش نداریم اما می‌توانیم به مردم و حکومت خدمت ارائه دهیم.

 

وی در خصوص خدمتی که جامعه‌شناس می‌تواند به حکومت ارائه دهد، عنوان کرد: در رابطه با حکومت در حداقل ممکن می‌توانیم حکومت را از تصمیمات غلط خود آگاه سازیم و نبایدها را به آنان بگوییم.

 

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: در خصوص رابطه جامعه‌شناسی با مردم نیز مساله مشترکی که در همه‌ی دانشجویان این رشته به وضوح دیده‌ام آشنایی با وجوه ساختاری جامعه‌شناسی بوده و این موضوع در درک بهتر از واقعیات جامعه در آنان تاثیرگذار بوده است.

 

علم جامعه‌شناسی پایه است

 

در ادامه این میزگرد قانعی راد با تاکید بر اینکه بخشی از علم جامعه‌شناسی همچون ریاضی و فیزیک برای مهندسی برای سایر علوم جنبه‌ی پایه‌ای دارد، یارآور شد: جنبه‌ی پایه‌ای علم جامعه‌شناسی در علوم مختلف از جمله مدیریت، سیاست، جرم‌شناسی، آسیب‌شناسی، رفاه اجتماعی، حقوق و ... به کار گرفته می‌شود و از این جنبه بسیار حائز اهمیت است.

 

وی ادامه داد: از این منظر جامعه‌شناسی به عنوان یک علم پایه‌ای برای فراهم کردن زمینه کار سایر علوم مطرح و حائز اهمیت است.

 

قانعی‌راد با اشاره به اینکه یکی از کاربردهای جامعه‌شناسی به مثابه‌ی آگاهی‌بخشی است، اظهار کرد: در عصر چهارم که پس از عصر باستانی، میانه و صنعتی ما به آن قدم گذاشتیم شاخص فرهنگی بینش جامعه‌شناختی است.

 

وی ادامه داد: در عصر حاضر اهمیت جامعه‌شناسی در دنیا افزایش یافته و علوم اجتماعی در سایر علوم نفوذ کرده است.

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران تصریح کرد: شاید هنوز رشته‌های دیگر پول‌سازتر باشند اما اکثر متفکران معاصر غربی و روشنفکران بزرگ دنیای غرب جامعه‌شناس یا جامعه‌شناس-فیلسوف هستند.

 

قانعی‌راد با اشاره به اینکه خودفهمی علوم اجتماعی می‌تواند خودفهمی را برای اجتماع فراهم کند، عنوان کرد: عرصه کاربردی جامعه‌شناسی وسیع است و جای کار دارد.

 

قانعی‌راد در ادامه با بیان اینکه «لزومی نمی‌بینم جامعه‌شناس مصاحبه کند»، عنوان کرد: جامعه‌شناس باید در کار خود جدی باشد و ضوابط علمی کار خود را به درستی انجام دهد و در ادامه کار به مسئله تقسیم کار که در ابتدا مطرح کردم مربوط می‌شود یعنی هر جامعه‌شناس بسته به حوزه فعالیت خود (آکادمیک، مردم‌مدار، حرفه‌ای و انتقادی) کار می‌کند.

 

در ادامه به توضیح حوزه‌های فعالیت جامعه‌شناسی پرداخت و در خصوص جامعه‌شناسی مردم‌مدار عنوان کرد: این جامعه‌شناسان در مقاطع مختلف جامعه را متحول کرده‌اند.

 

شریعتی یک جامعه‌شناس انقلابی بود

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران دکتر علی شریعتی را یک جامعه‌شناس انقلابی دانست و افزود: از دوران مشروطه تا کنون نقش جامعه‌شناسان در تحولات بزرگ جامعه پررنگ بوده است.

 

وی به نراقی به عنوان یکی دیگر از جامعه‌شناسان موثر در دوران انقلاب اشاره و اظهار کرد: برخی معتقدند که نراقی نفوذی روشنفکران در بین حکومت بود و برخی دیگر او را نفوذی حکومت در بین روشنفکران می‎دانند اما آنچه مهم است نقش این دسته از افراد در تحولات جامعه است.

 

قانعی‌راد با بیان اینکه بدترین ملاک برای تعیین یک جامعه‌شناس تحصیلات دانشگاهی وی است، بیان کرد: تا کنون نقدهای زیادی در حوزه‌های جامعه‌شناسی مردم‌مدار مطرح می‌شود اما واضح است که با گذشت سال‌ها هنوز نقدهای شریعتی عمیق‌تر است.

 

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران تصریح کرد: شریعتی اندیشه جامعه‌شناسی را در دست گرفته بود.

 

این میزگرد در پایان با پرسش و پاسخ دانشجویان و ارائه نظرات سایر صاحب نظران حاضر در جلسه پایان یافت.

 

انتهای خبر

اخبار