ندا رضوی زاده ـ عضو هیأت علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد اقدام به چاپ مقاله ای با عنوان «شمارش معکوس برای آغاز پایتختی مشهد در سال 2017» نموده است.

به گزارش ستاد پژوهشی پژوهشکده گردشگری، به نقل از روزنامه صبح ایران (19 دی 1394) ـ در سال 2010 پیرو تصمیمات و اقدامات «آیسسکو» (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی کشورهای اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی) در راستای حفظ میراث و هویت فرهنگی و احترام به تنوع فرهنگی، مشهد به عنوان یکی از چهار پایتخت فرهنگ اسلامی برای سال 2017 انتخاب شد. اینک در آغاز سال 2016 میلادی شمارش معکوس برای رویداد مشهد 2017 آغاز شده است. رویدادی که می‌تواند مشهد را به عنوان یک مرکز و یک مقصد فرهنگی و میراثی، طی یک سال به یکی از کانون‌های توجه جهانی تبدیل کند. این رویداد همزمان با تحولات دیگر از جمله موقعیت نسبتاً خوب ایران در بعضی ابعاد شاخص بین‌المللی رقابت‌پذیری سفر و گردشگری، می‌تواند گشایشگر فرصت‌های درخشانی باشد.

در گزارش شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری 2015 مجمع جهانی اقتصاد، ایران رتبه اول رقابت‌پذیری قیمت، رتبه نهم از نظر تعداد اماکن ثبت‌شده جهانی میراث فرهنگی، رتبه دهم از لحاظ تعداد نمودهای فرهنگی شفاهی و ناملموس ثبت‌شده را کسب کرده و در پاره‌ای ابعاد دیگر نیز در میان بیش از 140 کشور رتبه‌های بین 30 تا 44 را کسب کرده است از جمله:

٭ ظرفیت خطوط هوایی داخلی (رتبه 31)

٭ تعداد استادیوم‌های ورزشی بزرگ (رتبه 32)

٭ کیفیت محیط طبیعی (رتبه 33)

٭ منابع فرهنگی و سفر تجاری (رتبه 37)

٭ هزینه شروع کسب و کار (رتبه 44)

٭ کیفیت زیرساخت راه‌آهن (رتبه 44)

این موقعیت برای ایران، همراه با وجود تجربه طولانی پذیرایی از زائران و مسافران و زیرساخت‌های تا حدی موجود در مشهد، فرصت بالقوه مناسبی را برای جذب گردشگران بین‌المللی بیشتر در رویداد مشهد 2017 ایجاد کرده است. با این حال بدون شک کسب عنوان پایتختی فرهنگ کافی نیست و تا حضور گردشگران در این شهر راه زیادی باقی است. آیسسکو بنا به سنت هر ساله، مشهد را در کنار سه شهر دیگر امان (اردن)، کامپالا (اوگاندا) و سنار (سودان) به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی سال 2017 برگزیده است. اردن کشوری نسبتاً موفق در گردشگری میراثی و گردشگری سلامت محسوب می‌شود و بنابراین رقیبی جدی به حساب می‌آید. بنابراین در کنار سایر تدبیرهای مدیریتی و برنامه‌‌ریزی، اقدامات عمرانی و فرهنگی و تمهیدات لازم برای تکمیل و تقویت زیرساخت‌ها، یکی از مهم‌ترین اقدامات برنامه‌ریزی مجموعه‌ای از اقدامات تبلیغاتی و بازاریابی گردشگری برای این شهر پرظرفیت است.

اطلاع‌رسانی، تبلیغات و بازاریابی و بویژه بازاریابی گردشگری طیف متنوعی از شیوه‌ها را در برمی‌گیرد. با این حال به دلیل توسعه تکنولوژی و استقبال کاربران، امروزه اطلاع‌رسانی و بازاریابی بر بسترهای آنلاین به‌سرعت در حال رشد است. امروزه علاوه بر رایانه‌ها، گوشی‌های تلفن همراه هوشمند و تبلت‌هایی که تمام‌وقت آنلاین هستند تجربه گردشگری را عمیقاً دگرگون کرده‌اند: مردم از این ابزارها برای گرفتن انواع اطلاعات، برنامه‌ریزی سفر، رزرو بلیت، یافتن آدرس، گرفتن خدمات همزمان در محل و ده‌ها خدمت دیگر، خصوصاً در سفرهای بین‌المللی، استفاده می‌کنند. یکی از رایج‌ترین منابع اطلاع‌یابی آنلاین از مقاصد گردشگری، راهنماهای آنلاین جامع و معتبری هستند که اطلاعات وسیعی از هزاران مقصد و خدمت گردشگری در سرتاسر جهان در اختیار کاربران قرار می‌دهند. این راهنماها که پیش‌تر اشکال چاپی آنها به صورت کتاب‌های راهنمای گردشگری رایج بود، تصویر مقصد را در ذهن کاربران و گردشگران بین‌المللی شکل می‌دهند. چه بسا بخش قابل ملاحظه‌ای از برند مقصد از طریق اطلاعاتی شکل می‌گیرد که این منابع در اختیار مردم قرار می‌دهند. از این‌رو می‌توان این وبگاه‌های راهنمای گردشگر را به عنوان ابزاری برای بازاریابی اینترنتی مقاصد در نظر گرفت.

تفاوت مهم این وب‌سایت‌ها با سایر وب‌سایت‌ها و صفحات خانگی گردشگری (Homepage) که شهرها، کشورها و مقاصد رأساً برای خود ایجاد می‌کنند این است که این وب‌سایت‌ها، جنبه مرجع دارند و به دلیل اعتبار مؤسسات مالک این وب‌سایت‌ها که اغلب ناشران بسیار معتبر و آبرومندی همچون Lonely Planet، یا شرکت‌های معتبری همچون TripAdvisor هستند، مورد اعتماد و رجوع میلیون‌ها کاربر از سراسر دنیا هستند و ده‌ها میلیون بازدید در سال دارند. در واقع به دلیل همین اعتبار و شهرت، هزاران بار پربیننده‌تر از وب‌سایت‌های اختصاصی مقاصد و رویدادها هستند. بنابراین بهترین فرصت برای معرفی مقاصد گردشگری در سطح جهانی به شمار می‌روند.

ایران نیز با وجود جاذبه‌های متنوع ضروری است از این فرصت برای بازاریابی مقاصد خود و برندسازی در سطح بین‌المللی استفاده کند. وجود ظرفیت‌های مذهبی و میراث ملموس و ناملموس فرهنگی (مانند اماکن مذهبی و تاریخی، آیین‌ها، مراسم، رویدادها، هنرها، صنایع دستی، دانش بومی، فولکلور و... ) در ایران و انطباق گردشگری فرهنگی و میراثی و گردشگری مذهبی با فضای اجتماعی و سیاست‌های عمومی فرهنگی کشور، یک مزیت نسبی محسوب می‌شود و ایران را به مقصدی رقابت‌پذیر در این زمینه می‌تواند تبدیل کند. در همین راستا مشهد به عنوان برجسته‌ترین مقصد گردشگری مذهبی ایران و نیز یکی از قطب‌های خدمات درمانی و سلامت در کشور، که اینک عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی 2017 را نیز از آن خود کرده است، این فرصت را یافته است که در صورت وقت‌شناسی و کوشش کافی خود را به طیف گسترده‌ای از گردشگران به طور آنلاین معرفی کند.

در این میان اما با نگاهی به وبگاه‌های معتبر بین‌المللی راهنمای گردشگری به نظر می‌رسد مشهد با وجود دارا بودن قابلیت‌ها و ظرفیت‌های نسبتاً مناسب گردشگری مذهبی و سلامت هنوز نتوانسته است بازنمایی مناسبی در این فضاهای آنلاین داشته باشد. در سال‌جاری در یک پژوهش تطبیقی در پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی (در مشهد) وضعیت مدخل‌ها و صفحات مشهد، مدینه (عربستان)، سانتیاگو د کامپوستلا (اسپانیا)، لهاسا (تبت چین) و اورشلیم (فلسطین اشغالی) به عنوان پنج شهر شاخص مذهبی چهار دین جهانی روی وبگاه‌های جامع راهنمای گردشگری به دقت بررسی و مقایسه شد. در این پژوهش، محتوای مدخل‌های این پنج شهر در چهار وبگاه بسیار معتبر و پرمخاطب راهنمای گردشگری با جزئیات گردآوری، طبقه‌بندی، بررسی و مقایسه شد. وبگاه‌های مذکور عبارت بودند از:

Lonely Planet , Trip Advisor, Virtual Tourist, Wikitravel

نتایج این پژوهش نشان داد شهرهای لهاسا و سانتیاگو د کامپوستلا از حداکثر قابلیت‌های این وب‌سایت‌ها برای معرفی جاذبه‌های گردشگری خود به دنیا بهره برده‌اند. نکته قابل توجه اینکه اورشلیم با‌وجود آنکه شهری است در کشوری که همواره اخبار ناآرامی و تنش‌های اجتماعی از آن به جهان مخابره می‌شود، از تمام قابلیت‌ها و ظرفیت‌های این وبگاه‌ها برای معرفی و در معرض دید قرار دادن جاذبه‌های گردشگری، دیدنی‌ها، امکانات و خدمات مختلف به گردشگران و زائران به‌طور گسترده‌ای استفاده کرده است.

این پژوهش نشان می‌دهد مشهد مقدس به عنوان شاخص‌ترین مقصد مذهبی-زیارتی کشور ایران و یکی از کلان‌شهرهای جهان اسلام از ظرفیت‌های موجود این وبگاه‌ها برای معرفی خود به گردشگران بین‌المللی به قدر ممکن بهره نبرده است. اگرچه نحوه بازنمایی مشهد در چهار وبگاه بررسی شده کیفیت متفاوتی دارد، اما در یک چشم‌انداز کلی می‌توان دید که برای ارتقای جایگاه مشهد در این وبگاه‌ها اقدامات بسیاری می‌توان کرد، پوشش تاریخچه و جغرافیای این شهر، جاذبه‌ها و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس شهر، خدمات میزبانی و زیرساختی موجود در مشهد می‌تواند به شیوه‌های مختلفی در این وبگاه‌ها به تفصیل معرفی شود و محتوای مدخل مشهد در این وبسایت‌ها هم به لحاظ کمیت و هم به لحاظ کیفیت بیش از پیش تقویت شود

بررسی‌ پژوهشگران نشان داد وبگاه‌های جامع راهنمای بین‌المللی گردشگری از لحاظ بافت، محتوا، ماهیت تعاملی- شبکه‌ای، پیوند و استراتژی تولید محتوا متفاوت هستند. برای طراحی و تقویت تصویر و برند سازی مقصد مشهد در سطح بین‌المللی و جذب گردشگر خارجی در آستانه رویداد مشهد 2017، باید از تجربه دیگر مقاصد مذهبی و فرهنگی پرتردد جهان استفاده کرد. با استفاده از ظرفیت‌های موجود این وبسایت‌ها و منطبق بر استراتژی‌های معین هر یک (که در تحقیق مزبور شناسایی شده) می‌توان محتوای کافی و با کیفیت در فرم‌های گوناگون تولید کرد و سایت‌های مذکور را تغذیه کرد. در این صورت گردشگران بین‌المللی که سفر به ایران را به عنوان یک گزینه از میان صدها گزینه موجود، روی این وبگاه‌ها بررسی می‌کنند و در صدد کسب اطلاعات بر می‌آیند، می‌توانند اطلاعات بیش‌تر و جذاب‌تری به دست آورند و میل بیش‌تری به بازدید از این شهر پیدا کنند، اگرچه تاکنون در کشور مطالعه‌ای در مورد بازنمایی سایر شهرهای ایران در وبسایت‌های راهنمای بین‌المللی گردشگری صورت نگرفته است، اما همین مطالعه محققان را به این استنباط رسانده است که دست کم کوشش جدی و نظام‌مندی در راستای بازنمایی حداکثری ابعاد مختلف مشهد برای گردشگران بالقوه در وبگاه‌های مذکور صورت نگرفته است و ظرفیت‌های مغفول بسیاری در این وبگاه‌ها وجود دارد که از طریق آن می‌توان تصویری مطلوب از مشهد به گردشگران بین‌المللی معرفی کرد و در برندسازی مشهد آن را به عنوان مقصدی با قابلیت‌های متعدد و جذاب برای طیف متنوعی از زائران و گردشگران طرح کرد.

 

انتهای خبر