رئیس پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد گفت: به طور خلاصه اگر ما بتوانیم برند سازی را در سوغات در نظر بگیریم  می‌توانیم در دو سیکل مجزا آن را تعریف کنیم. بحث برندسازی را ما از یک مطالعه پایه نسبت به شناخت وضع موجود وترجیحات گردشگر ، همچنین مطلوبیتی که نسبت به انواع و اقسام کالاها کسب می‌کنند که در طول زمان عموما تغییر پیدا می‌کند، برداشت کردیم؛ چیزی که در حال حاضر کمتر در صنعت گردشگری به آن توجه می‌شود. 

به گزارش ایسنا-منطقه خراسان هادی رفیعی در نشست زیارت نوروزی تحت عنوان سوغات در زنجیره گردشگری در سازمان مرکزی جهاددانشگاهی مشهد بیان کرد: بحثی که من دارم و در ادامه طرح می‌کنم بحث خود برند در محصولات است. برند یک نام ویک لوگو نیست بلکه مجوعه ویژگی های فیزیکی محصول، خدمات به همراه آن، و باور های انتظاراتی است که در مورد آن وجود دارد. لذا ایجاد برند در صنعت سوغات باید داری یک پیشینه علمی باشد تا این بحث را پایه‌ریزی کند تا بتواند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد.

وی گفت: در برند سازی از یک سیکلی که ابتدا با شناخت وضع موجود تجزیه تحلیل آن شروع می‌شود ودر ادامه با توسعه برند با هرم برند ختم می‌شود.

این پژوهشگر گفت: هرم برندسازی که عمدتا در مرحله دوم به آن پرداخته می‌شود در 5-6 سوال کلیدی قابل تحلیل است. این که گردشگر چه چیزی می‌خواهد بخرد و هدفش از خرید چیست. سوغاتی که قرار است خریده شود از دید مخاطبانش چگونه به نظر می‌رسد و ویژگی های برجسته آن نسبت به رقبا چیست و در انتها همان ویژگی‌ها و ماهیت اصلی محصول است.

رفیعی افزود: به طور خلاصه اگر بخواهیم در بحث برند سازی سوغات به ویژه از نظر کالاها حرکت کنیم باید به این سوال‌های کلیدی به شکل علمی و حرفه‌ای پاسخ دهیم. به عبارتی دیگر از تحلیل و مطالعه پایه و رقبا شروع کنیم و حوزه را پوشش دهیم.

وی گفت: برند مقصد و شهر مشهد که شهر زیارتی بارگاه مطهر رضوی است از یک برند خاص و ویژه برخوردار است. این‌که محصولات و کالاهای تولیدی چقدر می‌توانند خود را  با این ماهیت بسیار کلیدی منطبق کنند یعنی آن روایتی که قرار است این محصولات به عنوان رهاورد به مقصد خود ببرند و نمادی از بحث‌های فرهنگی آن منطقه باشند بسیار کلیدی است.

رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد گفت: ما دو برند را که یکی مربوط به شهر جهانی گوهرسنگ‌ها است در یک نگاه برنامه‌ریزی توسط دستگاه‌های مسئول برای این شهر در نظر گرفتیم. که البته این موضوع جای کار برای کالاهای خود دارد و ما باید  میدانی یا بازاری با این نام در سطح مشهد داشته باشیم و به شکل حرفه‌ای بتوانیم آن را پی بگیریم.

رفیعی بیان کرد: در خصوص چرم حلال  هم به عنوان یک برند مقصد جا دارد شهر مشهد ازین ویژگی برخوردار باشد چرا که به ویژه در ارتباط با گردشگران خارجی و عرب این جای کار دارد.

وی ادامه داد: در خصوص تنقلات و خوراکی‌ها هم که سهم قابل توجهی در کالاها در بین سبد هزینه گردشگران دارد  این هم به شکل حرفه‌ایش مرتبط با این داستان است که دوستان نمونه ای از ان را رونمایی می‌کنند.

رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد گفت: جا دارد در رابطه با محصولاتی مانند صنایع دستی، چرم حلال و گوهر سنگ‌ها این ارتباط هایشان را با پوشاک بالا ببرند زیرا پوشاک سهم 40-50 درصدی در سبد گردشگران دارد. تلاقی تولیدات صنایع دیتی با پوشاک می‌تواند  هم سهم صنایع دستی را بالا بیاورد و هم به سوغات به عنوان سوغات دارای عقبه فرهنگی کمک کند.

رفیعی افزود: فعالیت هایی که پژوهشکده گردشگری به فراخور زمان های مختلف در نظر دارد در قالب نشست‌های مختلف برگزار ‌کند.

این پژوهشگر گفت: بحث امروز مرتبط با مربوط به سوغات است آن‌چه گردشگر از مشهد با خودش می‌برد. این بحث سوغات به عنوان یک رهاورد که گردشگران به شهر خود می‌برند دارای مسائل و چالش‌های مختلفی است.

وی بیان کرد: شاید اصلی ترین بحث در نگاه کلی وضعیت موجود صنعت سوغات شهر را در نظر بگیریم از گردش مالی کل شهر که زائراان دارند یعنی حدود 18-20 هزار میلیارد تومان حدود 2-3 هزار میلیارد تومان گردش مالی بخش سوغات است.

این پژوهشگر گفت: آمار مختلفی در خصوص سهم و جایگاه کالاهای وارداتی در سبد سوغات گردشگران وجود دارد. سهم کالاهای داخل حدود 55-60 در صد است و کالاهای وارداتی اعم از چینی نزدیک 45-50 درصد  این سبد هزینه را  تشکیل می‌دهد.

رفیعی ادامه داد: سهم صنایع دستی  کمتر 10 درصد هزینه گردشگران است که عمدتا به علت بالا بودن هزینه ایست که صنایع دستی در سبد هزینه‌ها دارد.

وی گفت: سوغات به‌طور کلی حدود 17 درصد ازسبد کل گردشگران را شامل می‌شود که جایگاه قابل توجهی در اقتصاد گردشگری مشهد را نشان می‌دهد و به این واسطه این سمینار و سمینار های دیگر سوغات یکی از مباحث مطرحه در این جلسات خواهد بود.

این پژوهشگر گفت: اصلی ترین کالاهایی که گردشگران  از شهر مشهد می‌خرند به لحاظ فراوانی و تعداد خرید در رتبه اول آبنبات و نقل و نبات، مرتبه دوم زعفران و زرشک و مرتبه سوم پوشاک و پارچه است. ولی اگر از لحاظ ریالی و ارزش در نظر بگیریم پوشاک و محصولات چرمی در مرتبه اول هستند و پس از آن محصولات خوراکی و صنایع دستی قرار می‌گیرند.

رفیعی بیان کرد: آن‌چه مسئله سوغات را برای ما حائز اهمیت کرده‌است به‌ویژه از منظر عقبه‌ای که قرار است سوغات از آن شهر به مقصد گردشگران به همراه ببرد نه از جنبه اقتصادی بلکه از جنبه اثرگذاری و محتوی و یادمانی که سوغات به همراه می‌برد.

وی افزود: یکی از آسیب هایی که در صنعت سوغات مشهد احساس می‌شود بحث داستان تجربه شده و روایت است که اغلب سوغات ها فاقد آن هستند و لذا کالایی که گردشگر از مشهد با خودش می‌برد فاقد این داستان و روایت است که نشان نمی‌دهد این از شهری مانند مشهد یا استان خراسان آمده است.

این پژوهشگر گفت: عمده ترین مسائل و چالش‌هایی که ما در مسئله سوغات با آن مواجه هستیم  نبود برند‌های معتبر، نبود برنامه‌ریزی منسجم، نبود تنوع در تولید با توجه به ترجیحات و عدم توجه به مقصد شهر مشهد است.

رفیعی بیان کرد: در واقع اگر بخواهیم در سه مسئله کلیدی صنعت سوغات را آسیب شناسی کنیم بحث برندسازی به عنوان یکی از بحث‌هایی است که همچنان مطرح است وجای کار دارد. شاید ما به برندهای شهری‌مان مانند گوهر سنگ‌ها رسیدیم ولی اینکه بتواند به سطح محصولات برسد جای کار دارد .

وی افزود: بحث دوم عدم توجه صنعت سوغات به خواسته های گردشگران است.اگر می‌بینیم که سهم کالاهای وارداتی از هزینه‌های گردشگر 45 درصد است این به خاطر عدم شناخت واحد‌های تولید ما نسبت به ذائقه و ترجیحات زائران و گردشگران است که نیاز به بازبینی دارد و بخش خصوصی باید این قسمت را داشته باشد گرچند نیازمند حمایت بخش‌های دولتی است.

این پژوهشگر گفت: بحث آخر که بحث بسیار مهم و کلیدی است عدم توجه به مشهد و خراسان در کالاهای سوغاتی است که عموما سوغاتی که در شهر مشهد به شهرهای دیگر با خود برده می‌شود فاقد این عقبه است.