عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی گفت: همکاری و مشارکت مردم بومی شهرهای گردشگرپذیر در حفظ محیط زیست شهر خویش بسیار مهم است. قطعا بهترین گزینه برای راهنمایی گردشگران و حفاظت از محیط زیست جمعیت بومی است.

به گزارش پژوهشکده گردشگری دکتر مژگان ثابت تیموری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه ما بایستی به جوامع محلی مناطق گردشگرپذیر راهنمای گردشگری بودن را آموزش دهیم، اظهار کرد: این موضوع بر عهده شهرداری‌ها و ادارات کل میراث فرهنگی استان‌هاست. در برخی موارد برای اینکه از یک محیط طبیعی مراقبت شود، افراد با گردشگران پرخاشگرانه، تندخویانه و یا رفتارهای تهاجمی برخورد می‌کنند؛ در حالی که گردشگر اطلاعات کافی ندارد و بایستی به گونه‌ای با آن برخورد شود که حتی نسبت به محیط طبیعی تعلق خاطر پیدا کند و به آن شهر احترام بگذارد.

وی عنوان کرد: بنابراین برای راهنمایی گردشگران باید رهبرانی از مردم بومی انتخاب شوند که پس از فرا گرفتن آموزش‌های لازم بتوانند گردشگران را هدایت کنند. این موضوع باعث می‌شود گردشگران نسبت به آن منطقه احساس تعلق داشته باشند.  

ثابت تیموری در خصوص اثرات طبیعت‌گردی و گردشگری بر محیط زیست اظهار کرد: زمانی که از طبیعت‌گردی سخن به میان می‌آید، ما امکان ورود به هر مکان طبیعی را در هر شرایطی که تمایل داشته باشیم، داریم و مانعی برای ما وجود ندارد. به دنبال این موضوع معمولا ما از فضاهای تفریحی و تفرجگاه‌ها بدون اینکه تعهدی نسبت به آن داشته باشیم، استفاده می‌کنیم.

وی افزود: بنابراین این نوع گردشگری که عموما اکثر افراد انجام می‌دهند، می‌تواند صدماتی را به طبیعت وارد کند؛ به خصوص زمانی که هنوز افراد نسبت به محیط طبیعی آگاهی پیدا نکرده باشند و تنها از امکانات و فضایی که آن محیط طبیعی دارد، استفاده کنند. به عنوان مثال افراد بدون اینکه بدانند آیا یک گیاه در سال آینده رشد خواهد کرد یا خیر، به چیدن گل‌ها و گیاهان‌ می‌پردازند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی تصریح کرد: برداشت بی‌رویه بسیاری از گیاهانی که تصور می‌کنیم دارویی یا خوراکی است، صدمه بسیار زیادی به گونه‌های گیاهی وارد می‌کند. همچنین با ورود پر سر و صدای‌مان به محیط‌های طبیعی باعث از بین رفتن سیکل طبیعی زندگی بسیاری از جانوران می‌شویم.

وی عنوان کرد: اینکه بسیاری از افراد با ورود خود به تفرجگاه‌ها شرایط محیط‌های طبیعی را رعایت نمی‌کنند، به دلیل ناآگاهی و بی‌اطلاعی از محیط است.  

گردشگران باید نسبت به محیط طبیعی خود آگاهی لازم را داشته باشند

ثابت تیموری در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه طبیعت‌گردی در جوامع صنعتی گسترش یافته، تا چه میزان به فرهنگ طبیعت‌گردی در زمینه محیط زیست توجه شده، بیان کرد: با صنعتی شدن کشورهای دنیا به مراتب محیط زندگی نیز صنعتی‌تر شده و توسعه شهری متراکم باعث می‌شود که انسان‌ها نیاز به فضاهای باز و طبیعی را بیشتر احساس کنند. در این میان آنچه بسیار مهم است، آگاهی پیدا کردن از چگونگی ورود به طبیعت است.
 

وی خاطرنشان کرد: یکی از گزینه‌هایی که می‌تواند به ما در حفظ محیط طبیعی و تفرجگاهی کمک کند، این است که از نحوه ورود و خروج به آن محیط و بهره‌برداری از آن آگاهی پیدا کنیم. قطعا اطلاع‌رسانی‌های رسانه‌ای و تبلیغات بیلبوردها در ورودی‌ محیط‌های تفریحی و سطح شهر می‌تواند در آگاهی‌بخشی مردم موثر باشد.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: در بعضی از محله‌های مشهد خانه‌های فرهنگ فعالیت دارد که این فضاها می‌تواند به فرایندهای اطلاع‌رسانی کمک کند. همچنین می‌توان در پارک‌های شهری فضاهایی را برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی اختصاص داد تا افراد نحوه رفتار با محیط طبیعی را در همان مکان آموزشی فرا گیرند.

کودکان می‌توانند مانع از خسارت والدین به محیط زیست شوند

وی اظهار کرد: همچنین اگر آگاهی‌بخشی از مدارس و مهد کودک‌ها آغاز شود، قطعا می‌تواند مانعی بزرگ برای خانواده‌هایی باشد که به محیط طبیعی خود احترام نمی‌گذارند چون کودکان مانع از خسارت والدین به محیط زیست می‌شوند.
 

وی ادامه داد: اما گردشگری انبوه در محیط طبیعی قطعا بایستی با مدیریت مسئولان انجام گیرد. به عنوان مثال اگر اداره کل محیط زیست که حفاظت از محیط‌های طبیعی را بر عهده دارد، لازم است برای هر محیط طبیعی ظرفیتی اعلام کند. در این صورت حفظ آن محیط امکان‌پذیرتر خواهد بود. همچنین اگر مدیریت فضای طبیعی با ارگان‌هایی مانند شهرداری است، باید ظرفیت و محدودیت‌ها باز هم اعمال شود تا افراد به گیاهان، حیوانات و دیگر پدیده‌های حفاظت شده آسیب وارد نکنند.

ثابت‌ تیموری اضافه کرد: همچنین اگر افراد تمایل داشته باشند که از طریق تورها یا گشت‌های دفاتر خدماتی، مسافرتی و گردشگری از اماکن مختلف بازدید داشته باشند، قطعا این بازدیدها باید با هماهنگی بین دفاتری که تور برگزار می‌کنند، انجام شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: بنابراین برنامه‌ریزی‌های لازم برای آگاهی‌بخشی به مردم به مدیریت دستگاه‌های اجرایی متولی باز می‌گردد تا این روند باعث آگاهی‌بخشی گروه‌های سنی مختلف جامعه شود.

طبیعت‌گردی امری خودخواسته است

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای جلوگیری و کاهش اثرات منفی در محیط زیست چه آموزش‌ها و اقداماتی باید برای گردشگران انجام شود، تصریح کرد: با توجه به اینکه طبیعت‌گردی امری خودخواسته است و مردم حاضر نیستند برای سفر به مشهد از خدمات تورها و دفاتر خدمات مسافرتی استفاده کنند، نمی‌توان از این روش برای آموزش استفاده کرد اما اگر مسافران و گردشگران با تورهای گردشگری به مشهد سفر کنند، راهنمایان گردشگری می‌توانند با ارائه برخی آموزش‌ها در مسیر رسیدن به مقصد بسیار موثر عمل کنند.

ثابت‌ تیموری مطرح کرد: معمولا مردم تنها طبیعت‌گرد هستند. متاسفانه یکی از آسیب‌های پرتعداد این طبیعت‌گردی‌ها پسماند غیر قابل بازیافت است. این پسماند شامل انواع پلاستیک و ضایعات مواد خوراکی که نازیبایی بصری برای طبیعت به وجود می‌آورد و در پی آن مشکلاتی را هم برای گیاهان و حیوانات ایجاد می‌کند، است. بنابراین موثرترین راهکار برای آموزش صحیح طبیعت‌گردی و حفاظت از آن زمان برگزاری تورهای گردشگری است.  

وی اضافه کرد: بهترین روش نیز این است که آموزش‌ها به صورت حضوری و فیزیکی ارائه شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اظهار کرد: نکته قابل توجه دیگر در طبیعت‌گردی این است که افراد در مصرف آب دقت لازم را داشته باشند. افراد برای تفریح و طبیعت‌گردی خود بیشتر تمایل دارند که در کنار رودخانه باشند و این موضوع موجب می‌شود که به خود اجازه دهند آب آن منطقه را آلوده کنند و با رفت و آمد در آب و کثیف کردن آن حق استفاده را از دیگران می‌گیرند. چنین رفتاری می‌تواند باعث شیوع انواع بیماری‌ها شده و برای افراد دیگر و حتی حیوانات مشکل به وجود آورد.

 

شهرداری مشهد فضاهای آلوده را به تفرجگاه‌های طبیعی تبدیل کرده است

وی در پاسخ به این سوال که امکانات و زیرساخت‌های لازم در شهرهای گردشگرپذیر برای حفظ محیط زیست چقدر است، گفت: مشهد از شهرهایی است که در زمینه زیرساخت‌های تفرجگاه‌هایی مانند پارک‌های طبیعی در سطح شهر به خوبی عمل کرده است. با توجه به اینکه مشهد در منطقه‌ای خشک واقع شده است، عملا نباید چنین وسعت فضای سبزی داشته باشد اما شهرداری مشهد در این زمینه ورود پیدا کرده و فضاهایی که عمدتا آلوده و مشکل‌ساز بوده را به تفرجگاه‌های طبیعی تبدیل کرده است.

ثابت‌ تیموری یادآور شد: لازم است در این پارک‌های شهری و فضاهای تفریحی آگاهی‌ و اطلاع‌رسانی به خوبی صورت گیرد. برای این منظور می‌توان با قرار دادن سطل‌های زباله به تفکیک زباله‌ها نیز پرداخت که این اقدام می‌تواند نوعی آگاهی‌رسانی و آموزش به شهروندان باشد. در این خصوص می‌توان از سایر روش‌های تشویقی نیز بهره برد.  

وی اضافه کرد: توجه به اینکه راهنمایان گردشگری باید حافظ محیط طبیعی نیز باشند، بسیار مهم است. در واقع اینطور نیست که راهنمایان گردشگری موضوع حفاظت را رعایت نکنند اما انتظار داشته باشند دیگران از محیط طبیعی حفاظت کنند. بنابراین توصیه می‌شود راهنمایان گردشگری برای دیگر گردشگران الگو باشند تا آن‌ها نتوانند نسبت به محیط طبیعی بی‌تفاوت باشند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: در نهایت اگر قرار باشد افراد از طبیعت بهره‌برداری کنند، باید بدانند که در فصل‌های خاص همچون رویش گیاهان و... از سفر پرهیز کنند یا آگاهی کاملی از منطقه‌ای که قصد سفر به آن را دارند، داشته باشند.