فضاي چايخانه، با آن كه جايي براي گذران اوقات فراغت افراد است، سرشار از روابط قدرت ميان مشتريان قديمي چايخانه بر سر افزايش احترام، نفوذ اجتماعي و منزلت در آنجا است. 

به گزارش خبرنگار ستاد پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی، علیرضا عزیزی با پیش فرض بالا در رساله کارشناسی ارشد خود با عنوان" بررسي روابط قدرت در يك چايخانه "  و به شيوه تحليل گفتگو به بررسي روابط قدرت در ميدان اجتماعي يكي از چايخانه هاي سنتي شهر مشهد پرداخته است.

از لحاظ مباحث نظري جامعه شناختي، در اين تحقيق از نظريه بورديو، پديدارشناسي برگر و لاكمن و اتنومتدولوژي به منظور بررسي ميدان اجتماعي چايخانه استفاده شد.

روش اين تحقيق از نوع كيفي بوده و از طريق حضور محقق در ميدان تحقيق به مدت سه ماه و ضبط گفتگوهاي انجام شده و برخي يادداشت هاي ميداني صورت گرفته است. به منظور تحليل داده هاي بدست آمده از روش تحليل گفتگو (Conversation Analysis) استفاده شده است.

این دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان تلاش کرده تا نشان دهد که  افراد در گفتگوهاي روزمره چگونه از تكنيك هاي خاصي در جهت غلبه بر ديگري و موفقيت در يك گفتگو يا بحث يا يك شوخي استفاده مي كنند و اين تكنيك ها چگونه از طريق افراد در جريان گفتگو اعمال مي شوند.

نتايج اين تحقيق در دو سطح پديدارشناسي و اتنومتدولوژيك مورد بررسي قرار گرفته است.

در گزارش این تحقیق محقق بیان کرده است: "در سطح پديدارشناسي آنچه از تاملات پديدارشناختي از چايخانه (يا بقول خودشان كافه) بدست آمده نشان مي دهد كه آنچه كافه آذربايجاني ها، كه يك كافه سنتي است را براي مشتريان جذاب مي كند، صرفا لذت از قليان كشي نيست بلكه آن چيزي كه حتي بيشتر اهميت دارد بودن در فضاي گفتماني و حسي كافه است كه نوعي احساس امنيت و آرامش و حتي آزادي و راحتي را القاء مي‏كند. كافه نوعي پناهگاه است. افراد همين كه از دغدغه هاي زندگي روزانه رها مي‏گردند به كافه پناه مي‏آورند تا در آنجا احساس آرامش كنند. با آن كه از منظر كساني كه با فضاي دروني كافه‏ها آشنا نيستند به نظر مي‏رسد كه فضاي دروني كافه جاي خشني است اما آنها در اشتباه اند. اتفاقا به نظر مي‏رسد اغلب كساني كه به كافه‏ها مي آيند به منظور رهايي از خشونتي كه اتفاقا آن بيرون در محيط هاي كاري و اجتماعي تحمل مي‏كنند به كافه پناه مي‏آورند و در اينجا به نوعي استراحت روحي و ذهني مي‏كنند. كافه جايي است كه آنها مي‏تواند در كنار گروه‏هاي خودي باشند و در اين باهم بودن احساس امنيت كنند."

عزیزی در ادامه چیکده مطلب خود آورده است: " فضاي دروني كافه با آن كه توام با شوخي‏هاي جنسي و بيان سخنان ركيكي است كه ممكن است براي برخي از افراد در آن بيرون مشمئز كننده و غيراخلاقي به نظر برسد اما به نظر مي‏رسد كه در اين‏باره بايد درباره حس هاي زيبايي شناختي و اخلاقي مان تجديدنظر كنيم. زيبايي شناسي و اخلاق مفاهيمي مبتني بر زمينه (يا كانتكست) هستند و در آن زمينه معنا مي يابند. در واقع مردها و بخصوص طبقه متوسط رو به پايين، و مهمتر از آن در فضاي مردانه و سنتي اي همچون كافه نمي‏توانند با اظهار نظر مستقيم و مثبت علاقه و صميميت خود را ابراز كنند بلكه بالعكس با شوخي‏ها، دست انداختن ها، اذيت كردن ها، فحش ها و ... صميميت خود را بيان مي‏كنند. "

وی افزوده است: " با آن كه در متن ِ تحليل گفتگو اغلب اين شوخي‏ها را به مثابه منازعه اي بر سر قدرت و تثبيت جايگاه در سلسله مراتب قدرت در نظر گرفته ام با اين حال نمي‏توان انكار كرد كه جنبه ديگري از اين شوخي‏ها و منازعات زباني جزء لاينفكي از اظهار علاقه و محبتي است كه اعضاء ديرينه كافه به يكديگر دارند و از تنها، بودن ِ با يكديگر خوشحالند.

به همين جهت با آن كه «آن بيرون» همه چيز به تعبير "نوربرت الیاس" نرم تر شده است و سبك زندگي ها تغيير كرده و آدمها ظرافت هاي بيشتري را در گفتار، كردار و برخوردها نشان مي دهند اما با اين حال از ماهيت خشونت آميز جهان اجتماعي كاسته نشده است و هنوز هم افرادي هستند كه در حسرت جايي به سر مي برند كه در آن افراد صرفا از با هم بودن لذت ببرند و نه چيزي ديگر! كافه حكم چنين جايي را براي اين افراد دارد و حالا حالاها آنهايي كه با فضاي كافه خو گرفته اند و عمق آرامشي كه در آن نهفته است را درك كرده اند، آن را ترك نخواهند گفت و نمي‏كنند."

این دانشجوی کارشناسی ارشد در پایان گزارش خود آورده است: " به لحاظ اتنومتدولوژيك و تحليل گفتگو، در بررسي روابط قدرت، چهار گروه قدرت در درون كافه شناسايي گرديد. در شكل گيري اين گروه هاي قدرت به لحاظي عواملي نظير قدمت حضور در كافه، وضعيت اقتصادي و شغلي بيرون از كافه، سن، سرمايه اجتماعي درون كافه، سنتي و مذهبي بودن اهميت داشتند. اما آن چه بيش از هر چيز در قدرت بخشيدن به فرد در درون كافه اهميت داشت توانايي هاي زباني و قابليت هاي او در بحث ها و تعاملات دروني كافه بود. از اين نظر تجربه اجتماعي و مهارت هاي زباني نقش بسيار تعيين كننده تري در قدرت بخشيدن به فرد در فضاي كافه داشتند. "

گفتنی است این پایان نامه به راهنمایی دکتر حسن چاووشیان و مشاوره دکتر حمید عبدالهی در تاریخ 14 اسفند 1390 دفاع شده است.

 

مطالب مرتبط:

بررسی روابط قدرت در یک چایخانه

انتهای خبر