عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی گفت: توجه به امنيت شهروندان و روشهای ارتقاء آن امروزه به يك اولويت اساسي در میان حرفه‌مندان و تئوري پردازان مسائل شهري تبديل شده است.

به گزارش ستاد پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی سعید شریعتی در جلسه هم‌اندیشی دفترمطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری به ارئه طرح خود با عنوان «بررسي احساس امنيت اجتماعی زنان 15 ساله و بالاتر شهر مشهد» پرداخت.

وی افزود: بدون ارتقاء موثر و كارامد مولفه هاي امنيت شهري، بهبود كيفيت زندگي، افزايش رضايتمندي شهروندان و تحقق توسعه پايدار شهري در بستر شكل گيري سرمايه اجتماعي و مشاركت اجتماعي فراهم نمی آید.

 وی گفت: توجه به امنيت، مؤلفه‌اي اساسي در توسعه پايدار انساني به شمار مي‌رود كه افزايش رضايتمندي شهروندي  و شكل‌گيري سرمايه اجتماعي را در ساختار شهري ممكن مي‌كند. نقش كالبد شهری در كاهش و  پيشگيري از جرايم در شهر اهمیت اساسی دارد و بایستی مفاهيم، اصول، پارادايم ها و استراتژي هاي مربوط به آن، مورد توجه قرار گيرد.

مجری طرح« بررسي احساس امنيت اجتماعی زنان 15 ساله و بالاتر شهر مشهد» گفت:در این تحقیق، مسئله امنیت عمومی زنان در شهر مشهد از دو جنبه ذهنی یعنی احساس امنیت در فضاهای عمومی، و عینی، یعنی شرایط کالبدی فضاهای عمومی شهری در ارتباط با الزامات تأمین امنیت برای شهروندان مورد بررسی قرار گرفته است.

سعید شریعتی در بیان اهداف طرح گفت: بررسی میزان احساس امنیت (جنبه ذهنی امنیت) به تفکیک سه بعد مالی، جانی و اخلاقی/ حیثیتی در میان زنان 15 ساله و بالاتر در شهر مشهد و بررسی فضاهای عمومی در شهر مشهد از حیث شاخص های امنیت به تفکیک نوع فضای شهری اهداف تحقيق بوده است.

پژوهشگر گروه علوم اجتماعی جهاد دانشگاهی مشهد افزود: این تحقيق در دو بخش اصلی شامل پيمايش با استفاده از پرسشنامه و مشاهده براساس مشاهده‌نامه انجام ‌شده است. در بخش پیمایش احساس امنيت در میان زنان 15 ساله و بالاتر در فضاهای عمومی شهر مشهد مطالعه شده است. در بخش مشاهده با استفاده از مشاهده‌نامه اطلاعات مربوط به مؤلفه‌های امنیتی مکان‌های عمومی در محلات نمونه را گردآوری کرده ایم.

وی گفت: حجم نمونه در بخش پیمایش 1000 نفر و در بخش   مشاهده 300 نقطه شهری در سطح شهر مشهد در نظر گرفته شد. جمعیت آماري اين تحقيق شامل كلية شهروندان زن 15 ساله و بالاتر ساكن شهر مشهد در زمان گردآوری اطلاعات این تحقیق مي‌باشد.

وی در بیان مفهوم امنیت، با اشاره به چند تعریف گفت: امنیت در لغت به معنای نداشتن دلهره و دغدغه است (ماندل،1379: 44)؛  در فرهنگ معین امنیت به معنی ایمن شدن و در امان بودن آمده است(معین، 1375: 354) ؛ فرهنگ لاروس امنیت را چنین تعریف می‌کند: اعتماد، آرامش روحی و روانی است. تفکری که بر اساس آن خطر، ترس، وحشت و خسران بی معنا می‌شود و معادل فقدان مخاطرات است. بوزان (همان :52) امنيت‌ را به معناي‌ حفاظت‌ در مقابل‌ خطر(امنيت‌ عيني‌)، احساس‌ ايمني‌ (امنيت‌ ذهني‌) و رهايي‌ از ترديد (اعتماد به ‌دريافتهاي‌ شخصي‌) آورده است‌.  ولفرز با تفكيك‌ بعد عيني‌ و ذهني‌ امنيت‌، فقدان‌ تهديد در برابرارزشهاي‌ كسب‌ شده‌ را بعد عيني و فقدان‌ ترس‌ و وحشت‌ از حمله‌ عليه‌ ارزشها را بعد ذهني‌ امنيت‌ تعريف‌ كرده‌ است‌. (گزيده ‌مقالات‌ سياسي‌ ـ امنيتي‌، جلد اول‌، ص‌ 319)؛ جان‌ نيز امنيت‌ را "رهايي‌ از تهديدات‌ زيان‌ بخش‌“ تعريف‌ مي‌كند.

وی افزود: چنانكه‌ در تعاريف‌ مورد اشاره‌ آمد بايد ميان‌ ابعاد عيني‌ و ذهني‌ امنيت‌ تمايز قائل‌ شويم

این مدرس دانشگاه اظهار داشت: احساس امنيت (Secure feeling) پديده‌ای روانشناختي ـ اجتماعي و ناشي از تجربه هاي مستقيم و غيرمستقيم افراد از شرايط اوضاع و محيط پيراموني است و افراد مختلف به صورت‌هاي گوناگون آن را تجربه مي‌كنند. به لحاظ روش‌شناسي احساس امنيت سازه چند بعدي است و در ارتباط با شرايط اجتماعي و افراد مختلف به گونه‌هاي متفاوت ظهور يافته و به اشكال مختلف قابل سنجش و اندازه‌گيري است. بنابراين احساس امنيت با بسياري از عناصر اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي جامعه ارتباط مي‌يابد. تعبير درست و نادرست افراد و تجارب آنان از شرايط اجتماعي، همواره احساس امنيت را در طيفي از احساس امنيت درست و واقعي ياكاذب و غيرواقعي قرار مي‌دهد.

مسوول این طرح ویژگی های پاسخگویان را چنین تشریح کرد: سن 60 درصد پاسخگویان کمتر از 35 سال، 33 درصد بین 35 تا 55 سال و 7 درصد بیش از 55 سال بوده است. 77 درصد پاسخگویان متاهل و بقیه مجرد بوده اند.  از حیث وضع تحصیلات، 8 درصد فاقد تحصیلات، 70 درصد دارای تحصیلات تا دیپلم و 22 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی بوده اند.  از حیث وضع اشتغال، 78 درصد افراد خانه دار بوده اند.  از نظر سابقه اقامت در محل زندگی فعلی، 5/62 درصد کمتر از 10 سال، 2/23 درصد بین 10 تا 20 سال و 3/14 درصد بیش از 20 سال در محل اقامت فعلی ساکن بوده اند.

در بیان یافته های تحقیق شریعتی گفت: بر اساس نتایج مطالعه، حدود 40 درصد پاسخگویان نمی توانند منزلشان را با اطمینان برای چند روز خالی بگذارند.حدود 33 درصد در روز و 52 درصد در شب نمی توانند با اطمینان خاطر ماشين شان را برای ساعاتی در حاشیه خیابان نزدیک منزلشان پارك کنند. حدود 43 درصد افراد در روز و 65 درصد درشب نمی توانند با احساس امنیت نسبت به اموال شان (کیف پول،موبایل و.... ) به  مسافركش شخصي سوار شوند. حدود 45 درصد افراد در روز و 65 درصد درشب هنگام عبور از زيرگذر نزدیک محل سکونت شان نسبت به کیف و وسائل شان احساس امنیت ندارند. حدود 24 درصد افراد در روز و 47 درصد درشب نمی توانند بدون احساس ترس از سرقت به تنهایی به پارک نزدیک محل سکونت شان بروند. حدود 27 درصد افراد در روز و 42 درصد درشب نمی توانند بدون احساس ترس از سرقت کیف یا وسائل شان به وسیله یک موتورسوار در محل زندگی شان تردد کنند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی افزود: ملاحظه مي شود احساس امنيت مالي در ميان 3/25 درصد جمعيت نمونه در حد خيلي كم و كم، درميان 8/32 درصد درحد متوسط و درميان 9/41 درصد در حد زياد و خيلي زياد محاسبه شده است. میانگین احساس امنیت مالی در میان جمعیت نمونه نیز در بازه (20-0) حدود 11 بوده است.

وی در ادامه اظهار داشت: حدود 26 درصد افراد در روز و 46 درصد در شب نمی توانند بدون احساس ترس از آسیب جانی(مورد حمله قرار گرفتن به وسیله چاقو و....)به تنهایی به پارک محل سکونت شان بروند. حدود 49 درصد افراد در روز و 63 درصد در شب نمی توانند بدون احساس ترس از آسیب جانی(مورد حمله قرار گرفتن به وسیله چاقو و....) به تنهایی از زیر گذر محل زندگی شان عبور کنند. حدود 20 درصد پاسخگویان در روز و 37 درصد در شب نمی توانند در خيابان حركت ‌كنند بدون ترس از اینکه یک موتورسیکلت به آنان بزند.

این پژوهشگر حوزه اجتماعی افزود: احساس امنيت جانی در ميان 7/27 درصد جمعيت نمونه در حد خيلي كم و كم، درميان 29 درصد درحد متوسط و درميان 3/43درصد در حد زياد و خيلي زياد محاسبه شده است. میانگین احساس امنیت جانی در میان جمعیت نمونه اندکی کمتر از 11 در بازه (20-0)  بوده است.

وی گفت: حدود 43 درصد افراد در روز و 59 درصد در شب نمی توانند با اطمینان خاطر و بدون احساس ترس از مزاحمت دیگران به تنهایی از زیر گذر محل زندگی شان عبور کنند.  حدود 25 درصد افراد در روز و  46 درصد در شب نمی توانند با اطمینان خاطر و بدون احساس ترس از مزاحمت دیگران به تنهایی به پارک محل سکونت شان بروند. حدود 81 درصد افراد در روز و 88 درصد در شب اطمینان نمی کنند از اینکه دختر نوجوانشان با مسافر کش شخصی به مدرسه برود.

شریعتی افزود: حدود 45 درصد افراد در روز و 67 درصد در شب نمی توانند با احساس اطمینان دختر نوجوانشان را پیاده در مسیری نسبتا طولانی به مدرسه بفرستند. حدود 43 درصد افراد در روز و 51 درصد در شب احساس اطمینان نمی کنند از اینکه پسر نوجوانشان با مسافر کش شخصی به مدرسه برود. حدود 42 درصد افراد در روز و 64 درصد در شب نمی توانند با احساس امنیت نسبت به حیثیت شان (هر نوع مزاحمت راننده یا ربوده شدن ) به مسافركش شخصي سوار شوند. حدود 47 درصد افراد در روز و 64 درصد در شب نمی توانند با خیال راحت در تاکسی کنار یک مرد بنشینند.

وی در ادامه گفت: احساس امنيت اخلاقی در ميان 7/46 درصد جمعيت نمونه در حد خيلي كم و كم، درميان 4/29 درصد درحد متوسط و درميان 9/23درصد پاسخگویان در حد زياد و خيلي زياد محاسبه شده است. میانگین احساس امنیت اخلاقی در میان جمعیت نمونه نیز در بازه (20-0)  کمتر از 9 بوده است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مقایسه ابعاد سه گانه امنیت گفت: براساس داده های می توان چنین قضاوت کرد که: میزان احساس امنیت در شهر مشهد برای زنان با وضع مطلوب فاصله ای چشمگیر و محسوس دارد. نكته حائز اهميت در اين ميان سطح پايين احساس امنيت اخلاقي در جامعة مورد بررسي است. با توجه به حساسيت موضوع و اهميت حيثيت و حرمت زنان و خانواده در ادراک و احساس مردم ما به عنوان يك جامعة مذهبي، نتايج اين تحقيق مي‌تواند نگران كننده ارزيابي شود.

وی با بیان اینکه زیرگذرها و مسافربران شخصی ناامن ترین موقعیت ها از نظر پاسخگویان بوده اند، افزود: پارک ها و محدوده اطراف محل زندگی با میانگین نزدیک به هم در رده بعدی قرار می گیرند و اتوبوس، پل های عابر پیاده و تاکسی در مقایسه با فضاهای عمومی دیگر از نظر پاسخگویان از امنیت بیشتری برخوردار هستند.

وی ادامه داد: میانگین کلی احساس امنیت مالی در موقعیت‌های گوناگون در ساعات روز حدود 4/12 و در ساعات تاریکی حدود 7/9 محاسبه شده است. از حیث میزان احساس امنیت مالی در موقعیت ها و فضاهای گوناگون شهری، مطابق داده های جدول از سوی پاسخگویان کمترین احساس امنیت در مسافرکش شخصی و زیرگذر(با میانگین حدود 6) و بیشترین احساس امنیت در اتوبوس و پل عابر پیاده اظهار شده است.

شریعتی درباره امنیت جانی نیز گفت: چنان که ملاحظه می‌گردد میانگین کلی احساس امنیت جانی در موقعیت های گوناگون در ساعات روز 4/12 و در ساعات تاریکی حدود 6/9 محاسبه شده است. از حیث میزان احساس امنیت جانی در موقعیت ها و فضاهای گوناگون شهری، از سوی پاسخگویان کمترین احساس امنیت در زیرگذر (با میانگین حدود 6) و بیشترین احساس امنیت در محل زندگی و پل عابر پیاده اظهار شده است.

وی درباره احساس امنیت اخلاقی زنان در فضاهای مختلف شهر مشهد به تفکیک روز و شب گفت: میانگین کلی احساس امنیت اخلاقی در فضاهای گوناگون شهری در ساعات روز حدود 10/4 و در ساعات تاریکی حدود 7/3 محاسبه شده است. از حیث میزان احساس امنیت اخلاقی در فضاهای مختلف، کمترین احساس امنیت از سوی پاسخگویان در مسافرکش شخصی، تاکسی و زیرگذر و بیشترین احساس امنیت در پل عابر پیاده و بعد از آن پارک و محل زندگی  اظهار شده است.

سعید شریعتی درباره تجربه های ناامنی پاسخگویان نیز اظهار داشت: تجربه سرقت از منزل در میان بیش از 17 درصد افراد، تجربه مورد سرقت قرار گرفتن ماشين در میان حدود 5/9 درصد، مورد سرقت قرار گرفتن وسايل ماشين در میان 5/25 درصد، مورد سرقت قرار گرفتن کيف، موبايل، پول در میان حدود 32 درصد از پاسخگویان رخ داده است. در خصوص تجربه تصادف، حدود 17 درصد پاسخگویان تجربه صدمه دیدن به وسیله موتور یا اتومبیل را داشته اند. در پاسخ به این سوال که آیا پيش آمده خود شما يا يکي از اعضاي خانواده رفتار ناشايست يک مرد در محله تان مورد قرار گرفته باشيد 47 درصد گفته اند چنین تجربه ای در محل زندگی شان داشته اند. در خصوص رابطه احساس امنیت با ویژگی های پاسخگویان، نتایج تحقیق حاکی از وجود رابطه معنادار میان سن، تحصیلات، وضع فعالیت و مدت اقامت با احساس امنیت است.

این صاحب نظر مسائل اجتماعی با اشاره به مطالعات متعدد که تاثیر پاکیزگی محیط ( گردآوری زباله ها در زمان مناسب، پاکیزگی و زیبایی نمای بیرونی ساختمان ها، نبود ساختمان های متروک و مخروبه و تمیزی و نظافت دیوارها ) بر احساس امنیت را مورد تایید قرار داده اند، گفت: توجه شهرداری به این نکات و ملاحظات تاثیر مثبتی بر امنیت ذهنی و واقعی در شهر مشهد بر جای می گذارد.  نترل و مراقبت نسبت به نظام حمل و نقل عمومی (تاکسیرانی و مسافربرهای شخصی و افراد فعال در آن)می تواند اطمینان خاطر شهروندان در استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی را افزایش دهد.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی با بیان اینکه توجه بیشتر به موضوع اطلاع رسانی در فضاهای عمومی (پارک ها، مسیرهای عمومی تردد و ......) می تواند حسی از آرامش و اطمینان را در شهروندان هنگام تردد و استفاه از فضاهای عمومی ایجاد کند، پیشنهاد کرد: تاکید شهرداری بر نصب تابلوهای مربوط به موقعیت هر نقطه در ارتباط با مراکز اصلی شهر و نیز دسترسی نقاط به مراکز مربوط به امنیت اجتماعی نظیر پلیس در این زمینه ضروری به نظر می رسد. همچنین تشویق شهروندان به استفاده از پل های عابر پیاده و زیرگذرها می تواند از طریق ایجاد جریان مناسب جمعیت در این فضاها بر احساس امنیت کسانی که در این مسیرها تردد می کنند موثر واقع شود.به دلیل ضیق وقت، محقق ارائه نتایج تفصیلی این بخش از تحقیق را به  برگزاری جلسه دیگری موکول کرد.

گفتنی است این طرح به سفارش شورای اسلامی شهر مشهد و در سال 1391 انجام شده است.

 انتهای خبر