پژوهشگر پژوهشکده گردشگری: توسعهی گردشگری در مشهد کافی نیست
ندا رضوی زاده، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی و دانشجوی دکترای جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد است که در زمینه جامعه شناسی گردشگری کار کرده است و مجری طرح رهاوردهای جامعه شناسی برای مطالعات گردشگری است. وی در این یادداشت به ارتباط بین توسعه گردشگری و نابرابری در منطقه میپردازد.
آمارها از رشد گردشگری در دهه اخیر در کشور خبر می دهند. مشهد هم به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری کشور از این رشد بی بهره نبوده است. افزایش زائران/گردشگران ورودی به مشهد به نوبه خود به توسعه کمّی و کیفی خدمات گردشگری منجر شده است، از جمله افزایش مراکز اقامتی، رستورانها، مراکز تجاری و تفریحی. تردید نمیتوان کرد که این تحولات و سرمایهگذاری ها رونق اقتصادی بیشتری برای این شهر به همراه داشته است.
روی دیگر سکه رونق اقتصادی شهر مشهد اما، افزایش مهاجرت و حاشیه نشینی در این کلانشهر است. رونق اقتصادی حاصل از توسعه کمّی و کیفی صنعت گردشگری، این تلقی را پیش آورده که فرصتهای اقتصادی و شغلی بیشتری در این شهر فراهم است. مشاهده نابرابری فرصتها بین مشهد و دیگر نواحی مجاور، خود میتواند مشوق مهاجرت عده ای از نواحی پیرامونی به مشهد باشد. با این حال، این تمام داستان نیست. افزایش جمعیت ثابت و متحرک شهر با ورود مهاجران و گردشگران، نه تنها زمینه افزایش بعضی مسائل و آسیبهای اجتماعی را فراهم آورده است، بلکه مشکلاتی همچون ترافیک، آلودگی و فشار بر منابع به ویژه منابع آب (به خصوص در ایام اوج حضور مسافران) نیز به وجود می آورد. این مسائل میتواند نشانه های عدم توازن و ناپایداری توسعه حاصل از توسعه گردشگری باشد. از این رو به نظر میرسد نگاهی جامعتر و منطقه ای به رشد گردشگری در مشهد، می تواند رهاوردهای خوبی برای توسعه پایدار و متوازن در منطقه داشته باشد.
به عنوان یکی از راه حلهای استراتژیک، معطوف کردن توجه زائران/گردشگران مشهد به دیگر شهرهای استان و استانهای همجوار به عنوان مقاصد جانبی این گردشگران میتواند فرصتهای اقتصادی ای که افزایش گردشگر در مشهد می آفریند، به این نواحی نیز گسترش دهد. در صورتی که زمینه های کافی فراهم باشد، گردشگران مشهد میتوانند در مسیر سفر خود به مشهد از مناطق دیگر هم بازدید کنند و حضور گردشگران در این مناطق نیز برای ساکنان آنها رهاورد اقتصادی داشته باشد. اگر در کنار توسعه گردشگری مشهد، گردشگری در نواحی همجوار نیز توسعه یابد، مواهب اقتصادی افزایش گردشگران مشهد شامل حال مردم نواحی مجاور نیز می شود. این امر در حقیقت به معنای توزیع برابر فرصتها و مواهب توسعه است. در یک نگاه جامع، رونق کلی منطقه میتواند مانع از مهاجرت بیشتر به مشهد و گسترش معضل حاشیه نشینی و موجب توسعه متوازن و پایدار مشهد و منطقه شود.
در این راستا برنامه ریزیهای مرتبطی نیز باید انجام گیرد. بخش قابل توجهی از گردشگران مشهد با وسیلهی نقلیه شخصی به مشهد میآیند. آنها فرصت بسیار مناسبی در مسیر آمدن و رفتن از مشهد در اختیار دارند برای این که به شهرها، روستاها و جاذبههای مجاور سربزنند. آژانسهای گردشگری میتوانند بسته های سفر کوتاهمدت به این مناطق طراحی کنند که گردشگرانی که با هواپیما یا قطار به مشهد آمده اند بتوانند از آن بهره ببرند. بدیهی است فراهم آوردن زیرساختهای کافی برای حضور این گردشگران در نقاط دیگر استانهای خراسان ضروری است. جذب گردشگران به این مقاصد مستلزم آماده سازی جاذبه های موجود برای حضور گردشگران، تبلیغات مناسب در مورد جاذبه های موجود و حتی خلق جاذبه های جدید است. برای مثال وجود آرامگاه مفاخر و شخصیت های فرهنگی، هنری و ادبی، و نیز وجود آثار تاریخی در خطه خراسان میتواند به گسترش گردشگری ادبی و میراثی کمک کند. بعضی سنتها و هنرهای اجرایی سنتی و محلی در مناطقی از سه استان خراسان جاذبه دیگری میتواند باشد که به صورت جشنواره یا غیر آن میتواند ارائه میشود. جذابیتهای اکوتوریستی و گردشگری روستایی نیز در این منطقه قابل توجه است. بازدید از مزارع خاص و منحصربه فرد از جمله مزارع زعفران در جنوب یا تاکستان ها در شمال خراسان در صورتی که به شکلی جذاب (همچون مراسم گلابگیران کاشان) برای گردشگران در قالب تور طرحریزی و ارائه شود، میتواند گردشگران بسیاری را جذب کند. فرصتهای گردشگری ورزشی و ماجراجویانه با وجود جذابیتهای توریستی طبیعی متنوع نیز در منطقه وجود دارد.
در مجموع به نظر میرسد یکی از راهبردها برای پایدار کردن و متوازن ساختن توسعه حاصل از رشد گردشگری مشهد، فراهم کردن زمینه توسعه منطقه ای گردشگری در خراسان با استفاده از فرصت حضور زائران در مشهد است. در راستای چنین راهبردی، زائران مشهد از جاذبه های توریستی موجود در استانهای همجوار نیز بازدید خواهند کرد. حضور و فعالیت گردشگران با توسعه گردشگری در این نقاط به اقتصاد این نواحی رونق خواهد بخشید. این کار هم به توزیع متعادل و برابر فرصتها در منطقه کمک می کند و هم از فشار بر منابع مشهد و آسیبهایی که هجوم خیل جمعیت ثابت و متحرک به مشهد ایجاد میکند، میکاهد.
انتهای خبر
اخبار
- بیست و پنجمین شماره فصلنامه علمی "مطالعات اجتماعی گردشگری" منتشر شد
- قهرمان عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب مطرح کرد اهمیت واژه مهماننوازی در امر زیارت
- درخشش عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در مسابقه دیتاژورنالیسم دقیقه ۱۴۰۲
- بازدید عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام از فعالیت های جهاددانشگاهی خراسان رضوی
- دکتر بخشی در نشست «توصیف تحلیلی گردشگری پزشکی در گردشگران داخلی و خارجی کشور»: مشهد در صدر شهرهای مورد مراجعه زائران خارجی و گردشگران داخلی برای درمان است
- بازدید رایزن اقتصادی ایران در هرات افغانستان از پژوهشکده گردشگری
- دکتر حامد بخشی در نشست«بررسی رفتار زائران و گردشگران شهر مشهد در حوزه اقامتگاه»: میانگین گردشگران و زائران مشهد استطاعت بالاتری نسبت به میانگین کشوری دارند
- کارگاه تدوین بسته سفر گردشگری سلامت
- مدیرگروه گردشگری و میراث فرهنگی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی: نبود آمار گلوگاه مسائل گردشگری است
- نشست دکتر حسین امینی، رئیس جهاد دانشگاهی با اعضا پژوهشکده گردشگری، گروه پژوهشی توسعه پایدار شهری-منطقهای و مرکز تجاری سازی فناوری و اقتصاد دانش بنیان
- بازدید سفیر ویتنام در جمهوری اسلامی ایران از فعالیتهای پژوهشکده گردشگری/گزارش تصویری/
- رئیس سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی: علوم انسانی در ساحت علم نقش پررنگی ایفا میکند