سه شنبه# #،# #24# #مرداد# #1396

در باب نمایش ناهنجاری در رسانه هیای دیداری

اشتراک گذاری

رابطه بین #رسانه (در این‌جا، #سینما و #تلویزیون) و جامعه یک رابطه دوگانه است؛ یک بخش این رابطه تأثیرپذیری رسانه است، به این معنی که رسانه نسبت به جامعه دارای صفت «آیینگی» و «حکایت گری» است و اتفاقات و مسائل جامعه را نمایش می‎دهد.بخش دیگر این رابطه #تأثیرگذاری رسانه بر #جامعه است؛ رسانه می‎تواند هنجارهایی را شکل بدهد و موجب بروز یا کمرنگ شدن رفتارهایی در جامعه بشود.

نوشته دکتر حامد بخشی، عضو هیات گروه جامعه شناسی علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی را با عنوان"در باب نمایش ناهنجاری در رسانه هیای دیداری" می توانید در ادامه بخوانید:

رابطه بین #رسانه (در این‌جا، #سینما و #تلویزیون) و جامعه یک رابطه دوگانه است؛ یک بخش این رابطه تأثیرپذیری رسانه است، به این معنی که رسانه نسبت به جامعه دارای صفت «آیینگی» و «حکایت گری» است و اتفاقات و مسائل جامعه را نمایش می‎دهد.بخش دیگر این رابطه #تأثیرگذاری رسانه بر #جامعه است؛ رسانه می‎تواند هنجارهایی را شکل بدهد و موجب بروز یا کمرنگ شدن رفتارهایی در جامعه بشود. بنابراین وقتی درباره چرایی و چگونگی نمایش ناهنجاری در رسانه صحبت می‎کنیم باید این رابطه دوگانه را مدنظر داشته‎باشیم، ضمن این‎که باید ببینیم این نمایش با چه انگیزه‎هایی صورت می‎گیرد؟ و اساسا چه نوع ناهنجاری‎هایی در رسانه نمایش داده می‎شود؟

طبیعتا بخشی از نمایش ناهنجاری برای جلب و جذب مخاطب است. اما چه فرایندی باعث می‎شود #ناهنجاری که قاعدتا باید مطرود جامعه باشد و دیدنش باعث انزجار بشود، برای مخاطب جذابیت داشته‎باشد؟ برای پاسخ به این سوال باید ببینیم ناهنجاری چه موقعیتی در رابطه با جامعه پیدا کرده‎است. یک‌سری از ناهنجاری‎ها در جوامع، تابو محسوب می‎شوند. نمایش تابوها قاعدتا نه تنها جذاب نیست که جامعه با آن برخورد هم می‎کند. برای مثال در جامعه آلمان، نمایش نمادهای مربوط به حکومت «نازی» غیرقابل پذیرش و منفور است. اما زمانی که تابوها در معرض شکستن قرار می‎گیرند یا دارای یک ویژگی جذاب فردی یا اجتماعی هستند، نمایششان پرمخاطب خواهدبود. این قاعده از دیرباز وجود داشته‎است.

باختین در طرح و صورت بندی «کارناوال» معتقد است در جشن‎ها و کارناوال‎ها یک‎سری از تابوهای اجتماعی به‎صورت نمادین زیرپا گذاشته می‎شوند تا جامعه هم‎چنان بتواند آن‎ها را تحمل کند. جوک ساختن درباره تابوها و خندیدن به آن‎ها هم چنین کارکردی دارد؛ ما با خندیدن به تابوها آن‎ها را به‎صورت نمادین نقض می‎کنیم تا قابل تحمل باشند. «دورکیم» هم می‎گوید ناهنجاری‌های اجتماعی که به آن‎ها جرم یا کج‎روی گفته می‎شود، باید هرازگاهی در جامعه مطرح و مجازات شوند تا وجدان جمعی هم‎چنان نسبت به آن‎ها حساس بماند. اگر درباره ناهنجاری‎ها در جامعه سکوت محض برقرار شود، جامعه به‎تدریج حساسیتش را نسبت به آن از دست می‎دهد.
آن دسته از تابوهایی که در معرض شکستن و تبدیل شدن به هنجار هستند، برای سینماگران شکارهای خوبی به‎شمار می‎روند.

سیگارکشیدن #زنان یکی از این موارد است؛ سینماگران وقتی احساس کردند این مسئله تابوگونه در معرض شکستن قرار دارد، از آن به‎عنوان سوژه‎ای جذاب بهره گرفتند. بنابراین یک نکته مهم در نمایش ناهنجاری این است که بدانیم این نمایش نشانه چه چیزی است؟ آیا برای مثال روابط فرازناشویی در فیلم‎ها و سریال‎ها از نوع تابویی است که نشانش می‎دهیم تا حساسیت اجتماعی هم‎چنان متوجهش باشد یا تابویی است در معرض شکسته شدن و داریم از جذابتیش استفاده می‎کنیم؟ بر همین اساس، برای رسانه دو نوع #کارکرد مثبت و منفی تعریف می‌شود. به این معنی که نمایش ناهنجاری هم می‎تواند تأثیر مثبت داشته‎باشد و پیامدش اجتناب از ناهنجاری باشد، هم می‎تواند تأثیر منفی داشته‎باشد و به ترویج ناهنجاری منجر شود.

به‎طور کلی اگر نمایش ناهنجاری با نمایش مجازات یا سوء عاقبت همراه باشد، می‎تواند تأثیرات تربیتی مثبت داشته‎باشد. اما این نمایش اگر با پیامدهای مثبت یا خنثی همراه باشد، به ترویج یا از بین بردن قبح ناهنجاری منجر می‎شود. از این رو، این سوال که آیا نمایش یک ناهنجاری در رسانه سینما یا تلویزیون اثرات مثبت یا منفی دارد، پاسخی مطلق ندارد و باید دید ناهنجاری‎های نمایش داده شده در سینما و تلویزیون از کدام نوع است؟ آیا روایت داستان و فضا نسبت به آن خنثی یا حتی مثبت است، یا موضعی منفی دارد و اینکه ناهنجاری نمایش داده شده از چه نوعی است.

اخبار