متن کامل یادداشت سیمین فروغ زاده با عنوان «خلاء تحقیقات انجام شده در حوز ه سکونتگاه های غر رسمی کجاست؟» در روزنامه شرق را می توانید در ادامه بخوانید:

بی‌تردید پدیده سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران، یک مسئله بسیار جدی است. گستردگی و اهمیت این موضوع هم خود دلیل کافی برای انجام تحقیق در این زمینه است. در داخل کشور مقالات بسیاری در زمینه سکونتگاه‌های غیررسمی منتشر شده است. این مقالات که بر پایه تحقیقات علمی تدوین و منتشر شده است، از زوایای مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی، کالبدی و... این اجتماع را مورد بررسی قرار داده‌اند. اما این تحقیقات چه ویژگی‌هایی دارند؟ برای پاسخ به این سؤال تعدادی از تحقیقات انجام‌شده در زمینه سکونتگاه‌های غیررسمی در یک برش زمانی ١٤ساله مورد بررسی قرار گرفتند. در این بررسی تمام مقالات فهرست‌شده در سه پایگاه داده علمی-پژوهشی (پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی{SID}، بانک اطلاعات نشریات کشور{magiran}، پورتال جامع علوم انسانی) با موضوع اسکان غیررسمی از سال ١٣٨٠ تا سال ١٣٩٤ شناسایی شد. از بین ٢٣٤ تحقیق یافت‌شده، پس از بررسی اولیه و حذف موارد نامعتبر و نامربوط، تعداد ١٨٨ پژوهش وارد این مطالعه شدند. اگرچه نتایج حاصل از این بررسی نظام‌مند را نمی‌توان به کل تحقیقات انجام‌شده در زمینه سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران تعمیم داد اما می‌توان به‌عنوان یک تحقیق علمی به نتایج آن استناد کرد. این مطالعه نشان داد ٣٨ درصد این تحقیقات صرفا به توصیف سکونتگاه‌های غیررسمی اختصاص دارد و ١٦ درصد این تحقیقات آسیب‌های مختلف این سکونتگاه‌ها را موضوع تحقیق خود قرار داده‌اند. سایر موضوعات به ترتیب چنین است: علل شکل‌گیری و آینده سکونتگاه‌های غیررسمی (١٣ درصد)، مشارکت و توانمندسازی (١١ درصد)، فرهنگ و کیفیت زندگی (٩ درصد)، مدیریت شهری و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی (٩ درصد)، مسائل بهداشتی و درمانی ساکنان (چهار درصد). آن دسته از تحقیقاتی که به توصیف اسکان غیررسمی پرداخته‌اند، بیش از همه به وضعیت ساکنان (وضعیت سرمایه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) و مشکلات موجود در این سکونتگاه‌ها (بیش از همه مسائل اجتماعی، مسکن و کالبدی، اقتصادی، زیرساختی) توجه داشته‌اند. تحقیقاتی هم که رویکرد تبیینی داشته‌اند، عمدتا به شناسایی علل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی پرداخته‌اند و فرایندهای شکل‌گیری درون‌زا (نظیر: عوامل کلان ساختاری و ملی، چاره‌جویی فقرای شهری برای داشتن مسکن، مشکلات مربوط به روستا، جنگ هشت‌ساله با عراق و...) و برون‌زای آن (نظیر: مواجهه با مدرنیزاسیون، توسعه برون‌زا و...) را بررسی کرده‌اند. پس از آن، شناسایی علل آسیب‌ها و رفتارهای نابهنجار در بین ساکنان این سکونتگاه‌ها بخش قابل‌توجهی از موضوع این تحقیقات است.
همه محققان و دانشگاهیان بر این امر اتفاق نظر دارند که برای شناخت پدیده‌ها باید آنها را به طور جامع، شفاف، دقیق و منسجم توصیف کرد. با گذر از توصیف پدیده‌ها می‌توان به کشف علل و چرایی آن رسید که به آن «تبیین» می‌گویند. پس وقتی چیستی یک پدیده مشخص و چرایی آن هم شناسایی شود، می‌توانیم ادعا کنیم که نسبت به یک پدیده شناخت پیدا کرده‌ایم. پس با توصیف و تبیین، یک پدیده آشنا، تازه شناخته می‌شود! در ارتباط با موضوع این نوشتار اینجا دو سؤال مطرح است و آن اینکه مگر ایده‌آل آن نیست که سکونتگاه‌های غیررسمی وجود نداشته باشد یا حداقل گسترش نیابد؟ و با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع، مگر تحقیقات علمی کافی در این زمینه در ایران انجام نشده است؟پاسخ این دو سؤال مثبت است. اما واقعیت آن است که به‌کرات از زبان مسئولان و تصمیم‌گیران کشور این موضوع را شنیده‌ایم که وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران به مرحله بحران رسیده است و چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای از رشد آنها وجود دارد و مهم‌تر از همه اینکه ساکنان این مناطق با مشکلات مختلفی درگیر هستند. به‌طوری‌که بخش اعظمی از معضلات اجتماعی مثل کودکان فراری، کودکان کار، اعتیاد، خریدوفروش مواد مخدر و... با پدیده سکونتگاه‌های غیررسمی در هم آمیخته شده است.
بی‌شک یکی از روش‌های منطقی برای مقابله با مشکلات موجود در سکونتگاه‌های غیررسمی و جلوگیری از گسترش آن، شناخت این پدیده است. همان‌گونه که ابتدای این نوشتار اشاره شد، نتایج بررسی روی مقالات منتشرشده در یک دوره ١٤ساله در نشریات علمی پژوهشی کشور، از این موضوع خبر می‌دهد که محققان در قالب طرح‌های کارفرمایی سازمان‌ها یا پایان‌نامه‌ها تا امروز در زمینه سکونتگاه‌های غیررسمی در سراسر کشور تحقیقات مختلفی را انجام داده‌اند و این شناخت حاصل شده است. اما نکته قابل‌تأمل و مهم آن است که این تحقیقات عمدتا به توصیف و در مواردی به تبیین پرداخته‌اند و نتایج حاصل از این تحقیقات عملا تغییری در مسائل مربوط به سکونتگاه‌های غیررسمی و شیوه زندگی ساکنان آن ایجاد نکرده است و چه‌بسا نگرانی‌های بیشتری هم در‌این‌باره به‌وجود آمده است.
اگرچه از نگاه بسیاری از محققان هدف از بررسی یک مسئله شناخت کامل آن است، اما در مورد برخی از مسائل نظیر سکونتگاه‌های غیررسمی، این شناخت حاصل شده است و از وضعیت کلی این سکونتگاه‌ها و بازتولید مشکلات آن به اندازه کافی اطلاعات وجود دارد. از سوی دیگر شاهد گسترش روزافزون این سکونتگاه‌ها در شهرهای مختلف ایران هستیم. پس باید فراتر از توصیف و تبیین گام برداشت و برای بهبود وضعیت و جلوگیری از گسترش آن، مداخله کرد. در مداخله محقق باید با تغییر برخی از متغیرها (اعم از اضافه یا کم‌ کردن)، تأثیرات و پیامدهای آن را روی موضوع مطالعه (سکونتگاه غیررسمی) بررسی و مشاهدات و استنباط‌هایش را ثبت کند. در این‌گونه از تحقیقات محقق در تعامل مستقیم با ساکنانِ سکونتگاه‌های غیررسمی قرار می‌گیرد و در فرایند تحقیق به ارزیابی متغیرهای مختلف روی جامعه مورد مطالعه خود می‌پردازد تا بهترین شیوه‌های تأثیرگذاری و دستیابی به نتیجه مطلوب را بیابد. زمان آن رسیده است که دولت کانون توجه و اولویت‌های خود را تغییر دهد و تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان پژوهش در حوزه سکونتگاه‌های غیررسمی، به تحقیقات مداخله‌ای روی بیاورند و برای رسیدن به این هدف راه دیگری را به غیر از آنچه تاکنون بوده است، طی کنند. توصیف یک مسئله گام اول تبیین است و با تبیین و شناخت علل آن، مسئله حل نمی‌شود. پس از توصیف و تبیین، باید گام جدی‌تري برداشت و آن مداخله است.