يک شنبه# #،# #30# #دی# #1397

زنان و فضاهای عمومی شهر

اشتراک گذاری

'زنان و فضاهای عمومی شهر " عنوان یادداشت سیمین فرو غ زاده، عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی مشهد در روزنامه شرق است که متن کامل آن را می توانید در ادامه بخوانید.

 استفاده از فضاهای امن در سطح شهر، کمترین حقوق یک شهروند و مهم ترین وظیفه یک دولت در برابر اعضای یک جامعه است.اگر موضوع را بر امنیت زنان در فضاهای عمومی متمرکز کنیم باید گفت برای زنان به عنوان نیمی از کل جمعیت بايد فرصت برابر در آموزش و تحقيق،در محيط كار و در همه مشاغل موجود در شهر، فضاي شهري، مسكن، تحرك و تردد امن فراهم گردد.زنان مي‌بايست از مواهب زندگي فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي در شهر بهره‌مند گردند.لذا بدست آوردن اطلاعاتی در خصوص میزان احساس امنیت زنان در فضاهای شهری و تمهید روش ها و راه کارهایی در جهت کاهش احساس ناامنی در میان آنان دارای اهمیت است.چراکه یافته های این قبیل مطالعات می تواند برای برنامه‌ريزي‌ و اقدام‌ مناسب در زمینه طراحی و مدیریت شهری، به ویژه از سوی شهرداری،براي‌ تقويت‌ احساس‌ امنيت ‌در ميان‌ شهروندان و به خصوص زنان‌ مورد استفاده‌ قرار گيرد.

این نوشتار حاصل یک پژوهش میدانی با موضوع احساس امنیت زنان به تفکیک فضاهای عمومی شهر و نیز کیفیت فضاهای مورد مطالعه براساس شاخص های امنیت فضاست. این تحقیق که در شهر مشهد انجام شده است به این پرسش ها پاسخ می دهد که زنان شهر مشهد در هر یک از فضاهای عمومی مورد مطالعه چقدر احساس امنیت می کنند؟ و شرایط کالبدی فضاهای عمومی شهری تا چه حد الزامات تأمین امنیت برای شهروندان را بر اساس شاخص های تعریف شده در این تحقیق تامین می کنند؟ آنچه در این مختصر ارائه می شود، حاصل مطالعه میدانی در300 فضای عمومی شهر مشهد است که به بررسی ابعاد فیزیکی، اجتماعی و نمادین فضای عمومی در ارتباط با الزامات تأمین امنیت برای زنان پرداخته است.در این تحقیق منظور از بعد فیزیکی متغیرهایی نظیر پاکیزگی محیط از زباله، نور مناسب، فقدان فضاهای ناامن، دیوارنویسی های ناهنجار و وندالیستی و .... بوده است.بعد نمادین وجود علائم راهنما درباره موقعیت منطقه و تابلوهای اطلاع رسانی و نهایتاً در بعد اجتماعی عواملی مثل جریان مناسب جمعیت در مکان، نظارت پذیری فضا، فعالیت های ناهنجار و مجرمانه، وجود ماموران یا مسئول کنترل و نظارت و... مدنظر بوده است.همانگونه که اشاره شد،در این تحقیق احساس امنیت زنان 15 ساله و بالاتر ساکنِ شهر مشهد در فضاهای عمومی(بوستان ها، زیرگذرها، پل ها و مسیرهای اصلی تردد شهروندان) نیز مورد بررسی قرار گرفت.

 نتایج حاصله حاکی از آن است که در زمینه مولفه های فیزیکی، اجتماعی و نمادین امنیت فضا، در پارک ها مشکلاتی وجود دارد که بستر مناسبی برای ناامنی محسوب می شوند. نظیر کمبود نور در نیمی از پارک های نمونه مورد بررسی و وجود فضاهای پنهان و غیر قابل دید، فقدان علائم و تابلوهای راهنما برای نحوه کمک خواهی در شرایط ویژه، عدم امکان نظارت عمومی در مورد اکثر (دو سوم) پارک ها، فقدان واحد نگهبانی یا انتظامات در یک سوم پارک ها و در نهایت وجود فعالیت های مجرمانه در نیمی از پارک ها.

 در خصوص زیرگذرها نیز در بعد فیزیکی، وضعیت نور تقریباً نیمی از زیرگذرها متوسط یا ضعیف بود. در ورودی هیچ کدام از زیرگذرها علائم نحوه کمک خواهی در شرایط ویژه پیش بینی نشده بود. در حدود دو سوم زیرگذرها جریان مناسب جمعیت دیده نشد. دو سوم پل ها هم به لحاظ نور شب در حد متوسط بود و از پایین قابل رویت بودند.همچنین در ورودی اکثر پل ها علائم نحوه کمک خواهی در شرایط ویژه پیش بینی نشده بود.در دو سوم پل ها جریان مناسب جمعیت دیده شد.در خصوص مسیرهای تردد اصلی عوامل محدودکننده نظارت بر فضا و زمین ها یا مکان های متروک در نیمی از مسیرها مشاهده شد.فضاهای خالی دارای امکان اختفای یک مجرم یا مهاجم در دو سوم زمین ها یا مکان های متروک بود.علاوه برآن فقدان یا کمبود تابلوهای راهنما و اطلاع رسانی درباره موقعیت محل در دو سوم مسیرها و نبود علائم نحوه کمک خواهی در شرایط ویژه تقریباً در هیچ یک از مسیرها از دیگر نتایج بررسی است.

همانگونه که اشاره شد،بررسی احساس امنیت زنان در فضاهای عمومی، بخش دیگر این تحقیق بود.نتایج بدست آمده نشان داد احساس امنیت مالی و جانی در موقعیت‌های گوناگون و در بازه 1 تا 20 در حدود 11 و میانگین احساس امنیت اخلاقی در این بازه 86/8 بود.نكته حائز اهميت در این بخش از نتایج،سطح پايين احساس امنيت اخلاقي در جامعة مورد بررسي است.به گونه ای که نزدیک به نیمی از زنان مورد مطالعه(47 درصد)در فضاهای عمومی شهر مشهد این احساس را داشتند که در معرض اتفاقاتی نظیرتماس بدنی،ربوده شدن و... هستند.از حیث احساس امنیت به تفکیک فضاها، زیرگذرها و مسافربران شخصی ناامن ترین موقعیت ها از نظر پاسخگویان بوده اند. پارک ها و محدوده اطراف محل زندگی با میانگین نزدیک به هم در رده بعدی قرار می گیرند و اتوبوس، پل های عابر پیاده و تاکسی در مقایسه با فضاهای عمومی دیگر از نظر پاسخگویان از امنیت بیشتری برخوردار هستند.

در یک جمع بندی نهایی می توان متذکر شد که فضا و مختصات آن، به ویژه در محیط های شهری می تواند بر امنیت اجتماعی واقعی و ادراک شده درمیان شهروندان تاثیری جدی برجای گذارد.در وجه فیزیکی،درجامعه اي كه پاكيزگي محيط، هنجار است،عدم رعايت پاكيزگی و نظافت در فضاي شهري اولين نماد هنجارشكنی محسوب می شود و شرايط را براي پيدايش سايرناهنجاري ها باز مي كند.در وجه نمادین،كيفيت زندگي انسان به انواع پيام هايي كه از محيط زندگي و اطراف خود دريافت مي كند، بستگي دارد زيرا اين طبيعت محيط  است كه طبيعت زيستي و ذهني انسان را پي ريزي مي كند. نشانه ها ازديد صاحب نظران سيماي شهري ازعوامل مهم تشخيص قسمت هاي مختلف شهر هستند و افراد، به خصوص تازه واردها ازطريق برقراري ارتباط با آنها احساس امنيت كرده و مي توانند مسير خود را بيابند.در وجه اجتماعی نیز حضور جمعیت و جریان تردد شهروندان نوعی احساس ایمنی به افراد می بخشد و امکان ارتکاب جرم را کاهش می دهد. این تحقیق با پیشنهادات محقق درزمینه بهبود وضعیت امنیت در فضاهای عمومی بسته شد.برخی از این پیشنهادات عبارتند بودند از:در بعد نمادین(مناسب سازی بصری نماها، اطلاع رسانی به شهروندان درباره مسیرها و جهت ها با استفاده از بناها و یا عناصر شاخص در محله، استفاده از تابلو راهنمای مسیر برای مشخص کردن وضعیت دسترسی ها و...)،در بعد اجتماعی(تقویت نظارت عمومی در محدوده محله از طریق فعال کردن کاربری های بیست و چهار ساعته، افزایش سطح تعاملات اجتماعی از طریق توجه به وجود تنوع کاربری و فعالیت در محله،حضور مردم و نظارت های مردمی مثلا در قالب پلیس محله، استفاده از عناصر طبیعی و درختان و گیاهان برای تقویت و سرزندگی و شادابی محیط، فعال كردن میدانچه ها و محلات شهری، ایجاد محیط های فرهنگی و ورزشی نظیر فرهنگ سراها و انجمن های علمی و فرهنگی، ایجاد مراكز خرید در محلات،ایجاد كیوسك های نگهبانی و... )،در بعد فیزیکی(توجه به کف سازی مطلوب و آرایش درختان و گیاهان و فضای سبز شهری برای کاهش احساس آشفتگی در فضا،از بین بردن کنج ها و فضاهای بلااستفاده ، استفاده از فضای سبز مناسب و پیوند میان عناصر طبیعی و مصنوع،استفاده از روشنایی مناسب در معابر و به ویژه زیرگذرها، از میان برداشتن عناصر زاید برای افزایش دید شهروندان،ایجاد محیط جذاب از طریق تنوع فرمی و کالبدی،استفاده از اصول طراحی در اجرای فضای سبز و...).

اخبار