عضو هیأت‌علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: رفتار اجتماعی فرد عملاً از فضای شهری تأثیر می‌گیرد و شهرهای انسان‌محور شهرهایی هستند که فضاهای شهری آن‌ها به حضور انسان پیاده توجه داشته باشد نه انسان سواره.

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، فرزانه رزاقیان، در خصوص معماری انسان‌محور گفت: هنگامی که راجع‌به معماری انسان‌محور سخن به میان می‌آید، در واقع منظور حضور انسان در فضاهای شهری است. بنابراین مهم‌ترین بخش فضاهای شهری است که در کنار همدیگر قرار گرفته و یک شهر را شکل می‌دهند. هنگام صحبت در مورد یک شهر عملاً تصویر ذهنی از آن شهر برای ما به‌وجود می‌آید که این تصویر ذهنی همان چیزهایی است که افراد با چشم دیده‌اند؛ یعنی فضاهای شهری.

وی ادامه داد: هنگامی که وارد شهری می‌شویم که برای اولین‌بار به آن‌جا رفته‌ایم اولین چیزی که می‌بینیم شکل شهر، بناها، خیابان‌ها و در مجموع فضاهای شهری است. اصل و اساس فضاهای شهری عملکرد آن است. وقتی راجع‌به شهر صحبت می‌کنیم در واقع در مورد انسان‌های آن شهر صحبت می‌کنیم. شهر برای انسان ساخته می‌شود و انسان هم در شهر زندگی می‌کند. این دو، دو عضو جداناشدنی هستند؛ بنابراین عملاً فضاهای شهری جایی است که انسان باید در آن حضور داشته باشند. همین فضاهای شهری هستند که به شهر و انسان هویت می‌دهند.

عضو هیأت‌علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: وقتی در مورد حادثه‌های شهری و خاطرات صحبت می‌کنیم؛ مثلاً هنگامی که راجع‌به اتفاقی صحبت می‌کنیم که 10 سال پیش رخ داده و خاطره‌ای در ذهن افراد شکل داده، آن خاطره داخل یک فضای شهری شکل گرفته است؛ مثلاً در مورد خانه دوره کودکی، منزل مادربزرگ و... صحبت می‌کنیم. این خاطره‌ها با هم لایه‌لایه می‌شوند و روی هم قرار می‌گیرند و سپس هویت فرد را می‌سازند و هویت فرد چیزی جدای از هویت فضای شهری نیست؛ بنابراین می‌توان گفت این دو عنصر کاملاً متصل و پیچیده‌اند.

رزاقیان خاطرنشان کرد: اینکه چگونه فضاهای شهری را طراحی کنیم که بتواند هویتی شایسته به فضا بدهد و بتواند در هویت فرد، رفتارهای اجتماعی‌ و هویت فرهنگی‌اش تاثیر بگذارد، حلقه‌های زنجیر به هم پیوسته‌ای هستند؛ یعنی می‌توانیم بگوییم عملاً یکی از ویژگی‌هایی که فرهنگ و رفتار اجتماعی ما از آن تأثیرپذیری دارد، فضای شهری است. مثلاً می‌بینیم که گاهی در برخی فضاهای شهری که بسیار متراکم است مثل مناطق حاشیه‌‌ای شهر آمار فساد، فروش موادمخدر و... بیشتر است. در کوچه‌های تنگ، باریک و تاریک آمار تخلفات بیشتر است؛ یعنی فضای شهری رفتار فرد را تعریف می‌کند. فضای شهری و رفتار فرد عملا دو عنصری هستند که خیلی به هم متصل‌اند.

رفتار اجتماعی فرد عملا از فضای شهری تأثیر می‌گیرد

وی با تاکید بر اینکه «رفتار اجتماعی فرد عملاً از فضای شهری تأثیر می‌گیرد و شهرهای انسان‌محور شهرهای هستند که فضاهای شهری آن‌ها به حضور انسان پیاده توجه داشته باشد نه انسان سواره»، عنوان کرد: شهرسازی مدرن در اواسط قرن ۲۰ به توسعه صنعتی شهرها توجه ویژه‌ای داشت و شکل شهرها متاثر از حضور خودرو، بسیار خودرومحور شکل گرفت تا انسان‌محور. بنابراین باعث شد که خیابان‌ها عریض‌تر شوند تا عبور و مرور خودروها راحت‌تر صورت گیرد. درنهایت شهرهای ماشینی طراحی شدند که این موضوع مشکل معماری مدرن بود.

چه شهری انسان‌محور است؟

این دکترای برنامه‌ریزی شهری افزود: پس از حدود چهار تا پنج دهه بعد معماری مدرن منسوخ شد و معماری پست مدرن به‌وجود آمد. معماری پست‌مدرن دنبال این بود که شهرها را از شهرهای ماشینی به سمت شهرهای انسان محور پیش ببرد؛ یعنی فضاهایی را داخل فضای شهری ایجاد کند که به عنوان پلازای شهری باشند.

عضو هیأت‌علمی گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: پلازای شهری محل تجمع، گردهم آمدن، معاشرت افراد و... است؛ فضایی برای حضورانسان در داخل بافت شهر. مثلا میدان شهدای مشهد یک پلازای شهری است و افراد آنجا را همیشه به عنوان فضای تجمع درنظر می‌گیرند ، حتی در انقلاب ۵۷ هم میدان شهدا یکی از نقاط کلیدی محل های تجمع مردم بود‌. این پلازا از قدیم وجود داشته و درحال حاضر شکل آن تغییر یافته است. میدان شهدا محل گردهمایی مذهبی، سیاسی و..‌ شهر مشهد است.

وی عنوان کرد: برای داشتن شهری انسان‌محور بایستی طراحی فضاهای شهری به سمت حضور انسان در داخل بافت‌های شهری برود و هرچه حضور انسان در داخل فضاهای شهری پررنگ‌تر باشد، آن فضا و به تبع، آن شهر بیشتر انسان‌محور خواهد بود.