یک دانش آموخته دکترای جامعه شناسی در «نشست تحلیل فرایندی مهاجرت نخبگان علمی» گفت: خارج شدن نخبگان از چرخۀ اثرگذاری در کشور دو صورت پیداکرده است، ازیک طرف، شاهد خروج نخبگان خود از کشور و عدم بازگشت آنان به کشورهستیم و از طرف دیگر با عدم کارایی نخبگانی که هنوز در داخل کشور به سر می برند، مواجه هستیم.

 

به گزارش پژوهشکده گردشگری به نقل از روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، در سومین نشست از از سلسله نشست‌های گفت‌و‌گو محور کند و کاوها با عنوان «نشست تحلیل فرایندی مهاجرت نخبگان علمی» که عصر روز گذشته 2 دی ماه توسط پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد. دکتر زینب فاطمی امین، پژوهشگر اجتماعی گفت: یکی از وظایف اصلی نهادهای جامعه و دستگاه‌های اجرایی از مجموعه راهبردهای کلان سند راهبردی کشور در امور نخبگان، زمینه سازی برای افزایش میزان اثرگذاری نخبگان در جامعه  است.

وی به ارائه رساله دکترای خود پرداخت و با اشاره به اینکه خارج شدن نخبگان از چرخۀ اثرگذاری در کشور دو صورت پیداکرده است، عنوان کرد: ازیک طرف، شاهد خروج نخبگان خود از کشور و عدم بازگشت آنان به کشورهستیم و از طرف دیگر با عدم کارایی نخبگانی که هنوز در داخل کشور به سر می برند، مواجه می‌باشیم.

به گفته این پژوهشگر اجتماعی، علی رغم برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های جدید، هنوز ظرفیت‌های نهادی لازم که انگیزانندۀ حضور و فعالیت نخبگان و بازگشت آنان به کشور باشد، وجود ندارد.

وی با تاکید بر اینکه، نخبگان و اجتماع علمی نیازمند حمایت نهادی هستند و امیدوار کردن نخبگان به ماندن در کشور، مستلزم مهیا شدن زیرساخت‌ها می‌باشد، تصریح کرد: با توجه به اینکه کارآمدی افراد یک جامعه به چگونگی تأثیرگذاری نهادهای کارآمد در آن جامعه بستگی دارد، جذب نخبگان و به تبع آن، ارتقای سطح کارآمدی نهادها می‌تواند از جمله پیش شرط‌های توسعه و پیشرفت کشور محسوب گردد.

فاطمی امین، محدودیت‌های اطلاعاتی و امنیتی، فعال نبودن انجمن‌های مدنی، محدودیت‌های محیط کاری متناسب با تخصص، پارتی بازی در محل کار، نبوده آینده تحصیلی و آینده شغلی در کشور، عدم تامین مالی و عدم پیشرفت حرفه‌ای و احساس مفید نبودن را از جمله مواردی دانست که منجر به خروج نخبگان از کشور شده است.

وی در خصوص تحلیل فرايند نهادی حقوقی خروج نخبگان از کشور، اظهار کرد: بی ثباتی قوانین وضع شده، عدم شفافیت قانونی، بی نظمی های قانونی، عدم حمایت های قانونی، ناامنی حقوق مالکیت فکری، احساس عدم وجود شایسته سالاری، اولویت منفعت شخصی بر قانون و احساس سرخوردگی از جمله این فرایندها است که منجر به خروج نخبگان از کشور می شود.

وی به فرایند نهاداقتصادی خروج نخبگان از کشور اشاره و اظهار کرد: اولویت نداشتن پیشرفت اقتصادی کشور در عمل، تحریم های اقتصادی،تورم، عدم امنیت سرمایه گذاری، عدم حمایت از شرکت های دانش بنیان، عدم توسعه بخش خصوصی، دخالت ها و نظارت بیش از حد بخش دولتی، احساس مهم نبودن کارآفرینی و روشن نبودن آینده اقتصادی کشور از جمله ااین فرایند است.

این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به فرایند نهاد سیاسی خروج نخبگان از کشور، گفت: ضعف مدیریت سیاسی، تحریم های سیاسی، بی ثباتی سیاسی، عدم شفافیت سیاسی، احساس ناامنی سیاسی و احساس یاس سیاسی از جمله این فرایندها است.

به گفته فاطمی امین، تحلیل شرایط نهادی-ساختاری در کشور به لحاظ اثرگذاری بر خروج نخبگان معطوف به مکانیسم‌های علی  ناکارآمدی نهادی و ناکارآمدی نخبگان در دو سطح کلان و خرد می‌باشد.

 

دکتر یوسفی: گرفتار شدن در تله ناکارآمدی نهادی از دلایل خروج نخبگان است

همچنین دکتر علی یوسفی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهدی در این نشست گفت: گرفتار شدن در تله ناکارآمدی نهادی از دلایل خروج نخبگان است.

وی با بیان اینکه نارسایی را در فرایندهای نهادی باید جستجو کنیم، اظهار داشت: در نابسامانی و ناکارآمدی نهادهایی باید درست عمل کنن تا میل به مهاجرت نخبگان فراهم نشود.

وی افزود: از یکسو گرفتار در تله ای و دور باطلی هستیم، چون نهادها ناکارآمدند و خوب عمل نمی کنند، نخبگان خود را در گردابی می بینند که نه چشم انداز روشنی پیش رو دارند و نه می توانند ظرفیت های وجودی خودشان را بروز دهند؛ بنابراین آنها هم در تله ناکارآمدی نهادی گرفتار می شوند و خودشان هم ناکارآمد می شوند.

وی گفت: آدم هایی که در شرایط سالم می توانند خیلی کاراریی داشته باشند در چنین وضعیت ناکارآمدی نهادی، خودشان هم ناکارآمد می شوند؛ و این دو عامل سبب ساز خروج نخبگان می شود.

دکتر یوسفی در بخش دوم صحبتهای خود با اشاره به گذشت 4 سال از انجام این رساله گفت: باید دید چه تحولی در عرصه های سه گانه رخ داده است، آیا همچنان به نتایج وفادار هستید؟

وی با بیان اینکه آنچه نهادی است جنبه ساختاری پیدا می کند و آنچه به رفتار و تشخیص خود نخبه علمی برمی گردد، در سطح خرد تحلیل می شود، افزود: عمده مسائلی که با آن روبروییم و علل چنین وقایعی همچنان در همین دو سطح بازنمایی می شوند.

وی با بیان اینکه تکیه بر نظام کنش دارم، گفت: شاید نهادها عنوان درست حقوقی، اقتصادی و سیاسی داشتند ولی همه انگار در ساحت سیاسی تعریف شده اند. یعنی همه انگار جلوه هایی از عملکرد خرده نظام سیاسی اند. به یک معنا ریشه این نابسامانی در غلبه سیاسی نهفته است.

وی با بیان اینکه غلبه وسیطره سیاسی و ایدئولوزیک همه شئون زندگی ما را دچار اختلال جدی کرده است؛ گفت: وقتی نظام سیاسی سایه می اندازد بر نظام فرهنگی، نظام اجتماعی و نظام اقتصادی؛ اختلال کلی در همه عرصه ها رقم می زند.

وی با اشاره به غلبه سیاسی و ناکارآمدی عرصه سیاسی که رخ داده است؛ گفت: عملا اقتصاد و منطق اقتصادی، منطق فکر و اندیشه در حوزه فرهنگی و حتی عواطف و احساسات ما در حوزه اجتماع خیلی تحت تاثیر این غلبه قرار گرفته است و جامعه از حالت تعادل خارج شده است.

دکتر یوسفی گفت: غلبه منطق خرده نظام سیاسی بر سایر خرده نظام ها در همه عرصه ها و به ویژه مهاجرت نخبگان، سبب اختلال های جدی در نظام کنش شده است.